خبرگزاری مهر_گروه جامعه: ۱۹۵ کشور جهان ۱۲ سپتامبر سال ۲۰۱۵ در کنفرانس تغییر اقلیم که در پاریس برگزارش شد، با مذاکره و با اجماع به یک توافق بین‌المللی تحت عنوان توافق نامه پاریس در چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) به منظور کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، و سازگاری با تغییرات اقلیمی دست یافتند.
تعهدات ۵ سال گذشته ایران در هاله‌ای از ابهام
امضای این توافق نامه در پاریس هر چند در نگاه نخست از سوی جمهوری اسلامی ایران مسرت بخش بوده و حضور کشورمان در میان کشورهای توافق کننده در حوزه محیط زیست مایه مباهات ملی بود، اما پس از تشریح تعهداتی که معصومه ابتکار به عنوان نماینده ایران در این معاهده برای پیوستن ایران به این پیمان بین‌المللی داده بود، صدای اعتراض بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی و حقوق بین‌الملل بلند شد و با وجود اینکه ۲۲ آوریل ۲۰۱۶ مصادف با روز جهانی زمین طی مراسمی در نیویورک پیش تعهدات این توافق نامه، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران به نمایندگی از کشورمان پیش تعهدات ایران (INDC) را به امضا رساند؛ اما بعد از گذشت ۵ سال از امضای تعهدات ضمنی، سرنوشت پیوستن ایران به این توافق نامه اقلیمی مبهم است.
عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اخیراً درباره سرانجام توافق پاریس و عدم تصویب آن از سوی مجلس شورای اسلامی گفته است: درباره توافق زیست محیطی پاریس سوالی نیست که پاسخ نداده باشیم در مرکز پژوهش‌های مجلس، شورای نگهبان بررسی شد. توافق پاریس در مجلس است و علی‌رغم اینکه همه ایرادات شورای نگهبان برطرف شده رأی‌گیری نمی‌کنند و از دست ما خارج است. برای بررسی آن تقاضا کردیم اما اتفاقی نیفتاده است.
این اظهارات در حالی از سوی رئیس سازمان محیط زیست به عنوان متولی اصلی دولت در این باره بیان شده است که سمیه رفیعی عضو کمیسیون کشاورزی و رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی پیش از این به خبرنگار مهر گفته بود دولت به عنوان امضا کننده این توافق نامه باید توضیح دهد که اگر ما بخواهیم تعهداتمان را در قبال کاهش گازهای گلخانه‌ای انجام دهیم، دنیا می‌تواند به ما تجهیزات بدهد یا نه؟
به گفته رفیعی وقتی در شرایط تحریم، هیچ کانال مالی و انتقال دانشی برای ایران باز نیست و منفعت ایران در اجرای مفاد این توافقنامه در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، در حالی که تعهداتمان کاملاً روشن است، چطور می‌توانیم در این باره تصمیم گیری کنیم؟
آیا پیوستن به توافقنامه پاریس برای کشور تعهدآور است؟
مهمترین سوالی که در میان مخالفان و موافقان پیوستن به توافق نامه مطرح می‌شود این است که آیا پیوستن به توافقنامه پاریس برای کشور تعهدآور است؟ و عدم پایبندی به تعهدات امضا شده ایران مبنی بر کاهش ۱۲ درصد تولید گازهای گلخانه‌ای در صورت برداشته شدن تحریم‌ها و ۴ درصد در صورت عدم برداشته شدن تحریم‌ها می‌تواند، تبعات جهانی برای ایران داشته باشد؟
مهدی خانعلی زاده رئیس گروه روابط بین‌الملل مرکز اسناد انقلاب اسلامی به خبرنگار مهر در این باره توضیح داد: در توافق پاریس دو گروه منفعت می‌برند نخست کشورهای اروپایی، به دلیل اینکه ذاتاً از منابع نفت و گاز بی بهره بوده‌اند و به سمت استفاده از انرژی‌های پاک روی آورده‌اند و با امضای این معاهده می‌توانند سرعت رشد صنعتی کشورهای دارای این منابع را کاهش دهند و از سوی دیگر این توافق نامه که به نوعی حاصل تلاش‌های آمریکا برای جا انداختن استانداردهای خود به عنوان هنجار سیاسی است، برگ برنده این کشور در مقابل چین صنعت محور است که در حال تبدیل شدن به قطب اقتصادی جهان و همچنین کشورهای در حال توسعه‌ای مانند جمهوری اسلامی ایران که از جمله کشورهای متخاصم با دولت آمریکا محسوب می‌شود.
کاهش روند توسعه صنعت در چین، ایران و روسیه برگ برنده اروپایی‌ها و امریکایی‌ها از توافق نامه پاریس و بدهکار کردن اقتصاد ضعیف ایران نباید نادیده گرفته شود
وی در ادامه با اشاره به اینکه معاهده پاریس برخلاف تصور موافقان، که آن‌را یک توافق نامه بدون الزام و محیط زیستی می‌دانند، بر روی منابع نفت و گاز به عنوان عاملان تولید گازهای گلخانه‌ای تاکید کرده که در واقع قدرت دست دو کشور روسیه و ایران است؛ گفت: واضح است که نفت و گاز ابزارهای امنیت ملی ایران و روسیه هستند که اتفاقاً ایران مشمول تحریم‌ها در این حوزه شده و چرا این تصور وجود دارد که در این شرایط کشورهای پیشرفته (طرف‌های غربی) این توافق باید به ایران کمک مالی کنند که مصرف سوخت فسیلی‌اش را کاهش دهد تا به نوعی تبدیل به برگ برنده‌اش در مقابل آنها شود؟
این کارشناس امور بین الملل درباره الزام‌آوری این معاهده توضیح داد، به مرور زمان همچون دیگر معاهدات بین‌المللی طی دوره ۴ تا ۸ ساله این توافق نامه هم ابعاد الزام‌آوری به خود خواهد گرفت و در صورت عدم تحقق تعهدات ایران به دلیل مصرف بیش از اندازه از سوخت‌های فسیلی، ذیل پرونده‌های حقوق بشری محکوم خواهد شد. و اگر بر فرض محال اعتبارات بین‌المللی هم در بر اساس این توافق نامه به ایران تعلق بگیرد، باید این کمک‌های ارزی به صندوق‌های بین‌المللی بازگردانده شود.
سر بی کلاه ایران از کمک‌های مالی پروتکل کیوتو و عدم تعریف کمک‌های مالی برای توافق پاریس
ناصر محرم نژاد معاون اسبق سازمان محیط زیست نیز که از جمله امضا کننده پیمان کیوتو بوده است، در گفت و گو با خبرنگار مهر الزام آوری توافق نامه پاریس را در مقابل پیمان کیوتو ضعیف‌تر عنوان کرده و توضیح داد: پیمان کیوتو که تکمیل کننده کنوانسیون ریو بوده و در سطح رؤسای جمهور و معاونین به امضا رسید هم به دنبال کاهش گازهای گلخانه‌ای بود اما با وجود کمک‌های مالی در نظر گرفته نتوانست به اهداف خود دست یابد.
وی با اشاره به اینکه کشورهایی مثل چین و هند برای دستیابی به کمک‌های بین‌المللی از محل پیمان کیوتو، بیش از ۳ هزار پروژه تعریف کرده و اعتبارات زیادی را برای توسعه اقتصاد کم کربن وارد کشورشان شد، ابراز داشت: اما ایران یک دلار هم نتوانست از محل این پروتکل به دست بیاورد، چراکه آمریکا به هیچ کشوری اجازه کمک به ایران را نمی‌داد. در این شرایط حال توافق نامه پاریس که یک توافق نامه داوطلبانه در سطح بین‌المللی تعریف شده است و الزامی برای انتقال دانش و اعتبارات در آن وجود ندارد چگونه قرار است به ایران کمک مالی کند تا از پس تعهدات سنگینش بر بیاید؟
ایران یک دلار هم نتوانست از محل پروتکل کیوتو به دست بیاورد، چرا که آمریکا به هیچ کشوری اجازه کمک به ایران را نمی‌داد، چطور انتظاری از توافق نامه ضعیف‌تر پاریس را داریم؟
محرم نژاد با انتقاد از خودشیرینی نماینده حاضر ایران در این توافق نامه و ارائه تعهدات سنگین برای کاهش گازهای گلخانه‌ای گفت: جمهوری اسلامی ایران که دلاری از یک پروتکل جهانی نتوانست جذب کند، چطور تعهد ۱۲ درصدی (در صورت برداشته شدن تحریم‌ها) و یا ۴ درصدی (بدون برداشته شدن تحریم‌ها) را امضا کرده است؟ در حالی که کشورهای ثروتمندتری همچون کویت، عربستان و امارات متحده عربی که تولید کننده نفت و گاز هستند زیر بار هیچ تعهدی نرفته‌اند و در نامه خود به سازمان ملل درباره میزان همراهی شأن با توافق پاریس عنوان کرده‌اند، میزان تعهداتشان در حد صفر است ولی تنها تلاش می‌کنند تا استفاده از انرژی‌های پاک را تا موعد مقرر توافق نامه افزایش دهند.
نماینده ایران در توافق نامه برای خودشیرینی در مجامع جهانی بار تعهداتی را بر دوش کشور گذاشته است که کشورهای ثروتمندی همچون کویت و عربستان هم زیر بار آن نرفته‌اند
لزوم بازپس گیری تعهدات پاریس از سوی دولت آینده
معاون اسبق سازمان محیط زیست پیشنهاد کرد: تعهدات ایران که تحت عنوان INDC به امضا رسیده و با توجه به توقف آن در مجلس شورای اسلامی هنوز وجهه قانونی در کشور پیدا نکرده و تبدیل به NDC نشده است، همچنان تا آمدن دولت جدید متوقف بماند و دولت سیزدهم با ارسال نامه‌ای به دبیرخانه توافق نامه پاریس اعلام کند،با توجه به تغییر دولت و دیدگاه‌های حاکم بر آن، خواستار باز پس گیری این تعهدات و بازنگری در آن است و با تجدید نظر در تعهدات و تبدیل آن به همراهی داوطلبانه، بار تعهدات بین‌المللی را از روی دوش اقتصاد ضعیف شده کشور بردارد.
