به گزارش رسانه ۷ به نقل از تبیان، انس با قرآن با کیفیت زندگی و گذشتن از موانع و مشکلات و رهایی از آنها رابطه‌ای مستقیم دارد، چنانچه در اهمیت این موضوع در روایات بسیار به آن پرداخته تا حدی که “با وجود قرآن کریم، فقر را بی‌معنا دانسته و شفای حقیقی را در قرآن معرفی کرده و این کلام الهی را را واسطه‌ای برای رهایی از سختی‌ها شناسانده‌اند.”
فقه قرآن یعنی سبک زندگی و تمام ابعاد زندگی را بتوان از درون زندگی استخراج کرد که رهبر انقلاب نیز بر آن تأکید دارند.
در بیانی دیگر قرآن یکی از عوامل مهم برای وجود برکت در زندگی معرفی شده و خانه‌ای که در آن قرآن خوانده می‌شود برکتش افزایش می‌یابد و فرشتگان در آن حضور پیدا می‌کنند و شیاطین از آن می‌گریزند.»
اولین راه برای تمسک به قرآن
طاهره همیز، کارشناس امور مذهبی در گفتگوی خود با تبیان در خصوص ارتباط زندگی با قرآن کریم گفت؛ قرآن کلام خدای حی و قیوم است. خدایی که آتش را بر ابراهیم گلستان کرد و موسای نبی (ع) را از دریا نجات داد و دشمنانش را در دریا غرق و نابود کرد با خدایی که در زندگی‌های امروز ما وجود دارد هیچ فرقی نمی‌کند، اما اینکه چرا آتش زندگی ما گلستان نمی‌شود و از دریای مشکلات نجات پیدا نمی‌کنیم دلیلش این است که ما ابراهیمی زندگی نکرده و موسایی نمی اندیشیم. خدا همان خداوند است که کلامش را به ما عطا کرده، باید شکرگزار آن باشیم.
همیز با اشاره به سخن آیت‌الله جوادی آملی ادامه داد؛ قرآنی که می‌فرماید “انزلنا” مثل باران نیست که نازل شده و تمام شود. قرآن مثل یک طناب آویخته شده‌ای است که وقتی به آن تمسک کنید شما را بالا می‌برد.
وی در ادامه تمسک به قرآن کریم را از موارد ضروری هدایت و پیشرفت جامعه دانست و گفت؛ باید جامعه را به سمت تمسک به قرآن هدایت کرد که اولین راه برای این تمسک، حفظ قرآن است. در این بین می‌توان از حافظه قوی جوانان استفاده کرد و از میان آنان حفّاظ برجسته‌ای تربیت کرد.
انگیزه‌هایی برای حفظ قرآن
برای ایجاد انگیزه در مسیر حفظ قرآن کریم در روایات زیادی به مقام معنوی حفّاظ قرآن اشاره شده که از باب نمونه به چند روایت اشاره می‌کنیم:
قال رسول الله (ص): “کسی که قرآن کریم را از حفظ بخواند و گمان کند که خداوند او را نمی‌بخشد از کسانی است که آیات خدا را به مسخره گرفته است.” و نیز “باکرامت‌ترین مردم نزد خداوند، بعد از انبیاء، علمایند، سپس حافظان قرآن. آنها از دنیا خارج می‌شوند، همانگونه که انبیا خارج می‌شوند و از قبرهایشان با انبیا محشور می‌شوند و از روی صراط با انبیا عبور می‌کنند و ثواب انبیا را می‌گیرند.”
در رابطه با اهمیت این موضوع بیانی را از حضرت آیت‌الله جوادی‌آملی داریم که در تبیین جایگاه حفّاظ قرآن می‌فرمایند: “همانگونه که خداوند می‌فرماید: “اِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ اِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ”،و وعده محافظت از قرآن را داده است، ظرفی را که قرآن در آن جای گرفته است نیز حفظ می‌کند.”
آسیب‌های موجود در مسیر حفظ قرآن
در تأثیر پذیری و نیز ماندگاری مسائل مختلف و اموزه‌هایی که به کودکان داده می‌شود روایتی است از پیامبر اکرم (ص) که فرموده‌اند: “آن کس که در کودکی به فراگیری مطالب پردازد، همانند حکاکی بر سنگ است.”[۶] الحق نکته‌ای بسیار شایسته و حقیقی است، اما دیده می‌شود که در میان مردم در موضوعات مختلفی چون فراگیری و حفظ قرآن کریم افراط و تفریط‌هایی صورت می‌گیرد. چنانچه در بعضی خانواده‌ها، مدارس و مؤسسات قرآنی شاهد هستیم که بدون توجه به توانایی و علاقه کودک و فرزندشان، اصرار دارند که آنان را تا قبل از رسیدن به سن هفت سالگی حافظ کل قرآن کنند، غافل از اینکه آموزش سنگین و فشرده برای خردسالان چه آسیب‌هایی در پی خواهد داشت. این در حالی است که آموزش قرآن مخصوصاً برای کودکان نیازمند تمهیدات و مقدماتی بوده که فقدان این اسباب و عوامل آسیب‌های جبران ناپذیری را برای کودکان به همراه خواهد داشت.
بچه‌ها در سنین خردسالی، سوره‌های کوچک را حفظ کنند
عده‌ای از کارشناسان در حوزه دین و روانشناسی معتقدند با توجه به این که حفظ قرآن از جمله آموزش‌های مشکل برای خردسالان تلقی می‌شود، موجب زدگی بچه‌ها از قرآن شده و به همین دلیل موسسات قرآنی باید به این نکته توجه داشته باشند که نباید در کلاس‌های آموزشی خود بحث حفظ قرآن و حتی روخوانی قرآن را قبل از شروع مقطع دبستان داشته باشند. گاهی اوقات مشاهده شده، خردسالانی که در سنین کم به حفظ قرآن پرداخته‌اند، به دلیل آموزش‌های زودهنگام و روش‌های آموزشی غیرصحیح، در نوجوانی و بزرگسالی از قرآن زده شده و تمامی محفوظات خود را نیز از یاد برده‌اند.
گروهی دیگر در تأیید این نظر که دوران خردسالی زمان مناسبی برای ورود بچه‌ها به بحث حفظ قرآن نیست، توانایی کامل در روخوانی و روان‌خوانی قرآن را یکی از شرایط برای حفظ قرآن می‌دانند و از آن جایی که خردسالان در سنین چهار یا پنج سالگی هنوز سواد خواندن و نوشتن ندارند، نیازی نیست که به صورت حرفه‌ای وارد مقوله حفظ قرآن شوند.
حفظ قرآن به خردسالان امری ممکن است
با وجود اینکه هنوز کارشناسان قرآنی و اساتید حفظ قرآن در کشور به یک توافق‌نظر درباره ضرورت یا عدم ضرورت آموزش حفظ قرآن به خردسالان نرسیده‌اند، عده‌ای برخلاف برخی از کارشناسان که معتقدند حفظ قرآن در سنین خردسالی ضرورتی ندارد، معتقدند که آموزش قرآن در سنین خردسالی امری توصیه شده، ممکن و حتی گاهی ضروری است.
نکته قابل توجه در این امر این است که در آموزش قرآن به خردسالان باید اصول خاصی را مورد توجه قرار دهیم؛ یکی از اصولی که باید در بحث آموزش قرآن به خردسالان به ویژه در زمینه حفظ قرآن مورد توجه قرار گیرد، توجه به آیات موضوعی قرآن با محوریت آیات اخلاقی و تربیتی متناسب با گروه سنی خردسال بوده که لازم است در ابتدای آموزش حفظ به خردسالان، آیات موضوعی را مورد توجه قرار داده و از خردسالان بخواهیم که آیات کوتاه و قابل درک را حفظ کنند.
در حفظ قرآن به خردسالان نباید به کمیت توجه داشت
اجبار در هر کاری باعث تنفر و اکراه از آن در شخص می‌شود. امام علی(ع) می‌فرماید: “ان القلب اذا اکره عمی؛ چون قلب را بر چیزی مجبور کنی کور می‌شود.”[۷] بنابراین یکی از اصول دیگری که لازم است در حفظ خردسالان مورد توجه قرار گیرد، این است که آموزش‌های قرآنی برای کودکان و حفظ آیات از سوی آنها باید فاقد هرگونه جبر و اکراه باشد.
اگر دوست داریم که فرزندانی حافظ قرآن داشته باشیم باید با تشویق کردن اجازه دهیم اولین نشانه‌های علاقمندی به حفظ در کودک بروز پیدا کند آنگاه با یک برنامه‌ریزی منظم، اصولی و صحیح کار دنبال شود.
توانایی فردی خردسالان در حفظ قرآن
در موضوع حفظ قرآن برای کودکان، بیش از کمیت باید به کیفیت آن توجه داشت و با توجه به آیه ۲۸۶ سوره بقره نباید برای همه خردسالان با هر سطح توانایی و استعداد یک نسخه پیچید، بلکه برای استفاده از روش‌های آموزشی به شرایط فرهنگی و ویژگی‌های ذهنی خردسالان توجه شود.
نکته قابل توجه اینکه اگر کسی را می‌شناسیم که فرزندش به راحتی حفظ می‌کند و در کودکی حافظ قرآن شده دلیل نمی‌شود که فرزند ما هم همانگونه باشد و همان توانایی‌ها را از خود بروز دهد. فراموش نکنیم که خدای متعال به هرکسی توان و اندازه خاصی بخشیده: لا یُکَلِّفُ اللهُ نفساً إلّا وسع‌ها.
فقه قرآن را به فرزندان آموزش دهید
همیز با اشاره به روایاتی در باب انس با قرآن این‌گونه ادامه داد؛ در حدیث داریم به قرآن نگاه کنید ۵۰ حسنه برایتان نوشته می‌شود. نگاه کنید و بخوانید به این مقدار حسنه اضافه می‌شود. نگاه کنید، بخوانید و بفهمید باز مقدار اضافه می‌شود. نگاه کنید، بخوانید، بفهمید، عمل کنید تا حافظ شوید و بعد اینکه حامل قرآن شوید. داریم پیامبر اکرم (ص) فرمودند؛ “أشرافُ اُمّتی حَمَلَهُ القرآنِ وأصحابُ اللیلِ؛ اشـراف و بـزرگان امّـت من حاملان قرآن و شب زنده دارانند.”[۸]
این کارشناس امور دینی با اشاره به روایتی آموزش فقه قرآن را از نکات مهم در آموزش معرفی کرد؛ در حدیثی داریم که روز
قیامت فرزند وارد محشر می‌شود می‌بیند که پدر و مادرش خلعت‌های بسیار زیبایی بر تن دارند، تاجی بر سر دارند که نور آن تا ۱۰ هزار سال راه فاصله دیده می‌شود. فرزند سؤال می‌کند که پدر و مادر من چه کرده‌اند که به این جایگاه رسیده‌اند؟ ندا می‌آید که آنها به شما فقه قرآن را آموزش دادند.
فقه قرآن یعنی سبک زندگی و تمام ابعاد زندگی را بتوان از درون زندگی استخراج کرد که رهبر انقلاب نیز بر آن تأکید دارند.
طاهره همیز در ادامه گفت؛ ما باید فرزندانمان را اول قاری، تالی، حافظ، حامل قرآن و فقیه به قرآن پرورش دهیم که همه این‌ها در روایات رده سنی برایشان گفته شده است.
در بیانی از حضرت آیت‌الله جوادی‌آملی داریم که در تبیین جایگاه حفاظ قرآن می‌فرمایند: همانگونه که خداوند می‌فرماید: “اِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ اِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ”، و وعده محافظت از قرآن را داده است، ظرفی را که قرآن در آن جای گرفته است نیز حفظ می‌کند.
بچه های ۷ تا ۱۴ سال تفکر انتزاعی ندارند
همیز سن آموزش قرآن به کودکان را با توجه به بیان روایات بعد از هفت سالگی دانسته و ادامه داد؛ در روایات از هفت سال به بالا “یتعلم الکتاب” آمده؛ یعنی حفظ با مفاهیم که در این جا هم باید روش‌ها را دانست و در امر آموزش صحیح وارد شد.
بچه در سن ۷-۱۴ که جزمی فکر می‌کند و تفکر انتزاعی ندارد، معلم حق ندارد خیلی از عذاب‌ها و جهنم را برایش بگوید. به‌طور مثال وقتی می‌خواهد جریان موسای نبی را تعربگوید موسی از دریا عبور کرد نگوید دشمنان غرق شدند. این بچه تفکرش خیلی خام است و احساس بدی به خدا پیدا می‌کند. یا در ماجرای داستان حضرت ابرهیم (ع) نگوید ابراهیم را در آتش انداختند، بگوید آتش برای ابراهیم گلستان شد.
این جلوه‌اش را برای بچه‌ها گفته شود. در این سن برای مفاهیم قرآن، قسمت‌های روح و ریحان و موفقیت‌ها را بگویید، چرا که بچه‌ها در بعضی از سن‌ها تاب و تحمل خیلی از مسائل را که حق هم هستند را ندارند. باید بنا به سن تناسب در گفتار را رعایت کنیم.
طاهره همیز در ادامه در بحث آموزش قرآن گفت؛ الفاظ قرآن را می‌توانیم به کودکان یاد دهیم اما استثنائاتی چون محمد حسین طباطبایی که این‌گونه حافظ شد الگو برای همه بچه‌ها نیست چون خیلی از بچه‌ها خسته می‌شوند و باید به این امر توجه کرد.
ارزش کشف اسرار از درون قرآن؛ برای سنین ۱۴ تا ۲۱ و بالاتر
وی آموزش قرآن به فرزندان از سن ۱۴ تا ۲۱ را این‌گونه شرح داد؛ برای بچه‌ها در این سن مفاهیم معجزه اساس قرآن را بگویید. مثلاً در آیه ۷۳ سوره حج می‌فرماید؛ یا أَیُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَنْ یَخْلُقُوا ذُباباً وَ لَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَ إِنْ یَسْلُبْهُمُ الذُّبابُ شَیْئاً لا یَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَ الْمَطْلُوبُ. کسانی که این عالم و آفریننده آن را انکار می‌کنند؛ اگر همه آنها جمع شوند نه می‌توانند چیزی را که مگس از آنها ربوده باز پس گیرند و نه می‌توانند مگسی را خلق کنند. هم خدایانی که در پی آن مگس هستند ناتوانند و هم مگسی که در پی آنان است ناتوان است.
اجبار باعث دلزدگی و تنفر می‌شود. اگر دوست داریم که فرزندانی حافظ قرآن داشته باشیم باید با تشویق کردن اجازه داد اولین نشانه‌های علاقمندی به حفظ در کودک بروز پیدا کند آنگاه خانواده یا مربیان طی یک برنامه منظم و اصولی و صحیح کار را دنبال کنند.
همیز با بیان شگفتی‌های خلقت مگس که در علم امروز نیز ثابت شده، این توصیفات را برای جوانان جذاب دانست و گفت؛ مگس چشم مرکب دارد. بال هایش بسیار زیبا و ظرافت خاصی طراحی شده است. حضور او در محیط‌های آلوده و عفونی در حقیقت یک هشدار برای ما است که متوجه وجود آلودگی باشیم و هم اینکه با بال‌هایش فضا را ضد‌عفونی می‌کند. توصیف این نکات از اسرار آیات قرآن کریم برای جوانان، آنان را جذب قرآن می‌کند.
همیز با اشاره به بیان داستان اصحاب کهف برای جوانان ادامه داد؛ داستان اصحاب که ۳۰۰ سال مو و ناخنشان رشد نکرد و دستگاه گوارش آنها بعد از این همه سال از بین نرفت، و یا اینکه چه امری موجب شد که حافظه‌شان بر هم نخورد نکات بسیار جذابی دارد. اینکه خود خداوند در ادامه در داستان اصحاب کهف می‌فرماید که ما گوششان را مسدود کردیم (یعنی شنوایی در حافظه تأثیر دارد.) اینکه خداوند برای جلوگیری از پوسیده شدنشان، آنها را جابجا می‌کرد. همه این‌ها نشانه‌های جالبی است که وقتی برای جوان گفته شود، او تشویق می‌شود که سراغ کشف وقایع از قرآن روی آورد.
