خشکی دهان که به نام زروستومیا (Xerostomia) شناخته می‌شود، به حالتی گفته می‌شود که غدد بزاق دهان شما به‌اندازه کافی بزاق تولید نکرده و دهان شما را مرطوب نگه ندارند، این وضعیت می‌تواند دردناک باشد، و یا در هنگام صحبت کردن و یا غذا خوردن احساس سوزش ایجاد کند. خشکی دهان اغلب عوارض جانبی برخی از داروها و یا ناشی از مشکلات پیری است، در برخی از موارد پرتو درمانی در سرطان نیز می‌تواند خشکی دهان را تشدید کند. به‌طور کلی و در بیشتر مواقع خشکی دهان از بیماریهایی به وجود می‌آید که بر روی غدد بزاق تأثیر می‌گذارند.
بزاق از طریق خنثی کردن اسیدهایی که توسط میکروب‌ها تولید می‌شوند، مانع از پوسیدگی دندان‌ها خواهد شد، از رشد باکتری‌ها جلوگیری کرده و مواد غذایی را از بین دندان‌ها شست‌وشو می‌دهد. بزاق دهان توانایی زبان برای طعم و مزه را تقویت می‌کند و باعث می‌شود عمل جویدن و خوردن آسان‌تر شود. آنزیم‌های موجود در بزاق با مخلوط شدن با مواد غذایی باعث می‌شوند هضم آن‌ها راحت‌تر و سریع‌تر انجام شود.
کاهش بزاق و خشکی دهان بر سلامت کلی بدن، سلامت دندان و لثه‌ها تأثیر منفی گذاشته و اشتهای شما را کم می‌کند.
علائم خشکی دهان:
- خشکی و احساس چسبندگی در دهان.
- بزاق‌های غلیظ و رشته‌ای و چسبنده.
- بوی بد دهان.
- مشکل در جویدن، بلع و صحبت کردن.
- زبان خشک.
- احساس مشکل در پروتزهای دندانی.
- تغییر در مزه.
- اختلالات گوارشی و مشکل در هضم غذا.
- عفونت‌های قارچی دهان.
- احساس تشنگی و نیاز به آب مخصوصاً در شب.
- التهاب و زخم زبان.
- پوسیدگی دندان.
- گلودرد.
خشکی دهان در شب‌ها نیز ممکن است مشکلاتی را برای شما به وجود بیاورد، دهان شما به رطوبت نیاز دارد و این رطوبت در هنگام خواب اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. درنتیجه این خشکی می‌تواند در خواب شما اختلال ایجاد کرده و به دلیل التهاب، بستری مناسب برای رشد باکتری‌ها و درنتیجه پوسیدگی دندان‌ها فراهم شود. در این قسمت می‌خواهیم شما را با دلایل خشکی دهان آشنا کنیم؛ درصورتی‌که دچار خشکی دهان شده‌اید، می‌توانید مشکل و منشأ بیماری خود را در علائم زیر جست‌وجو کنید:
-
- عوارض داروها: برخی از داروها دارای عوارضی مانند خشکی دهان هستند، در این میان داروهای افسردگی، فشارخون بالا، داروهای اضطراب، برخی از آنتی هیستامین‌ها، داروهای ضد انعقاد و آرامش بخش‌های عضلانی ؛ برخی از داروهای پارکینسون و در نهایت داروهای مسکن می‌توانند باعث خشکی دهان شوند.
- افزایش سن: بسیاری از افراد پیر، با افزایش سن دچار خشکی دهان می‌شوند. عواملی مانند استفاده از داروهای متعدد، تغییر در توانایی بدن، تغذیه نامناسب و بیماری طولانی مدت می‌تواند فرد را به خشکی دهان مبتلا کند.
- سرطان: داروهای شیمی درمانی نیز می‌توانند ماهیت بزاق و مقدار تولید شده آن را تغییر دهند. البته این مشکل موقتی است، و بعد از پایان درمان، میزان بزاق به حالت ابتدایی خود بازمی‌گردد. در این فرایند اشعه‌های رادیواکتیو به سر و گردن باعث اختلال در غدد بزاقی می‌شود و درنتیجه میزان بزاق کاهش می‌یابد. این مشکل با توجه به دوز و میزان تابش اشعه می‌تواند کم یا زیاد، موقتی یا دائمی باشد.
- آسیب یا جراحت: آسیب و جراحت عصبی در ناحیه سر و گردن نیز می‌تواند به خشکی دهان منجر شود.
- مشکلات و بیماری‌ها: بیماری‌های خاص دیگری مانند دیابت، سکته مغزی، عفونت دهان، آلزایمر و یا بیماری‌های خودایمنی مانند ایدز نیز می‌توانند منجر به خشکی دهان شوند.
- خر و پف: اگر شب‌ها خروپف می‌کنید و یا با دهان باز می‌خوابید ممکن است دچار خشکی دهان شوید.
- بی‌آبی بدن: درصورتی‌که در طول روز آب به میزان کافی ننوشید، دهانتان خشک‌شده و مشکلات خشکی دهان در بدن شما نمایان می‌شود.
- فعالیت شدید بدنی به مدت طولانی: درصورتی‌که به مدت طولانی ورزش می‌کنید، مایعات بدن شما در قسمت دیگری تمرکز کرده و در آن‌جا مصرف می‌شوند؛ به همین دلیل علائم خشکی دهان در شما تشدید پیدا می‌کند.
- دخانیات و مصرف الکل: نوشیدن الکل، سیگار کشیدن و یا مصرف تنباکو می‌تواند علائم خشکی دهان را تشدید کند.
- داروهای شادی‌آور: مصرف داروهای شادی‌آور مانند متامفتامین نیز می‌تواند باعث خشکی دهان شود. ماری جوانا نیز می‌تواند خشکی دهان را تشدید کند.
اگر بزاق کافی نداشته باشید، دهانتان خشک می‌شود، این امر می‌تواند منجر به مشکلات زیر شود:
- افزایش پلاک، پوسیدگی دندان و بیماری لثه
- زخم‌های دهان
- عفونت در دهان
- زخم یا پوست‌پوست شدن در گوشه‌های دهان و یا لب‌های ترک‌خورده
- تغذیه بد ناشی از مشکلات در جویدن و بلع کردن.
روش‌های جلوگیری یا کاهش خشکی دهان:
- اگر که به خشکی دهان مبتلا هستید باید از خوردن غذاهای تند و شیرین اجتناب کنید.
- نوشیدنی‌های گازدار، و بدون شکر بنوشید.
- از دهان‌شویه‌هایی که حاوی الکل است اجتناب کنید.
- خوردن میوه‌های مانند هویج و کرفس مفید است.
- بهتر است از طریق بینی تنفس کنید.
- از بخور یا دستگاه مرطوب‌کننده برای افزایش رطوبت اتاق استفاده کنید. خشکی هوا در فصل زمستان بیشتر شده و ممکن است بر روی خشکی دهان شما تأثیر منفی بگذارد. در هنگام خواب دستگاه بخور را به اتاق خوابتان ببرید. از نشستن در رو به روی بخاری، فن و تهویه اجتناب کنید.
- نوشیدنی‌های خیلی گرم و خیلی سرد ننوشید.
- کافئین در حد اعتدال مصرف شود.
- آب به مقدار زیاد بنوشید: شما می‌توانید با نوشیدن آب و اضافه کردن سس‌ها و سوپ‌ها به وعده غذایی خود راحت‌تر غذا بخورید و دهانتان تحریک نشود.
- آدامس بدون قند بجوید تا بزاق دهانتان تحریک شود. از آدامس‌های حاوی شکر استفاده نکنید؛ زیرا باعث پوسیدگی دندانتان می‌شود. آب نبات‌های بدون شکر نیز گزینه‌ای خوبی برای تحریک غدد بزاقی هستند. از طعم‌های دارچین و نعنا استفاده کنید.
- خمیردندان خود را تغییر دهید و از خمیردندان‌های حاوی فلوراید استفاده کنید. خمیردندان‌هایی که لوریل سولفات سدیم دارند را استفاده نکنید .
- خروپف خود را درمان کنید، از بالش‌های مناسب استفاده کنید تا سر شما در موقعیت خوبی قرار گیرد و خروپف نکنید. درصورتی‌که اضافه وزن دارید، با کاهش وزن می‌توانید خروپف خود را قطع کنید.
- از بزاق مصنوعی استفاده کنید. البته این نوع بزاق‌ها جایگزین بزاق طبیعی نمی‌شوند، زیرا حاوی آنزیم‌های گوارشی و ضد باکتریایی نیستند. اما تا حدودی می‌توانند مشکلات خشکی دهانتان را رفع کنند. البته بزاق مصنوعی توسط پزشک به‌ندرت تجویز می‌شود و در صورت بروز مشکل حاد از این روش استفاده می‌کنند.
