بسیارند کسانی که در فضای آپارتمان یا درون منزل خود گیاهان موسوم به آپارتمانی را نگهداری می کنند اما پس از گذشت چند زمانی متوجه می شوند گل یا گیاه شان رو به پژمردگی و خشکی نهاده است. اکثر گیاهان آپارتمانی در اثر ناآگاهی از شرایط نگهداری همچون مقدار آب لازم از بین می روند. در این نوشتار برخی از اصول نگهداری گیاهان آپارتمانی توضیح داده شده.
هوای مورد نیاز
تعویض هوای درون اتاق با بازگذاشتن پنجره ها و ورود هوای تازه سبب می شود که اکسیژن کافی و مورد نیاز به گیاه رسیده ساقۀ گیاهان قوی تر شده در مقابل بیماری ها مقاومت بیشتری یابند اما باید گیاه را از وزش مستقیم باد که به سرعت و مستقیماً به گیاه می وزد، نظیر باد کولر و کوران حفظ کنید. تغییر درجۀ حرارت ناگهانی محیط زیست گیاه نیز، باعث ریزش برگ های تحتانی آن می گردد.
نور
نور مورد نیاز گیاهان آپارتمانی نور غیر مستقیم است. گیاهان به طور معمول در تاریکی رشد نمی کنند. همچنین دیوارهای رنگ روشن (سفید) سبب رویش بهتر گیاهان می شوند.
برگ ها و ساقه های گیاهان مستقر در پشت پنجره اغلب به طرف نور کشیده شده و خم می شوند. جهت جلوگیری از این نقیصه و حفظ توازن رویش بایستی گهگاهی آن را به یک طرف بچرخانید. مواظب باشید که گیاهان گلدار را هنگامی که گل ها روییده اند حرکت ندهید.
علاوه بر این، از نور فلورسنت هم می توان به عنوان منبع کمکی نور به جای نور طبیعب جهت رشد گیاهان استفاده نمود. از لامپ هایی که از خود حرارت می دهند نظیر لامپ های مدادی برای گیاهان گلدار و از مهتابی ها یا لامپ های گازی برای گیاهان بدون گل و با برگ زینتی استفاده می گردد.
بهترین وضعیت برای استفاده از نور مصنوعی در جایی که نور طبیعی کافی نباشد، استفاده از چند لامپ مهتابیِ آفتابی و سفید است. گیاهان مورد نظر باید به فاصله حدود ۲۴ سانتی متر در زیر مهتابی ها قرار بگیرند، به شرطی که لامپ ها حداقل حدود ۱۴ ساعت در روز روشن باشند. برای آسان تر شدن کار می توان از کلیدهای تایمر دار استفاده کرد. البته این تجویز برای مکان هایی است که نور غیرمستقیم به میزان بسیار کم به آنجا می رسد و فاقد نور کافی می باشد.
از طرفی چنانچه مشاهده نمودید که گیاه در ساعات گرم روز بین ساعات ده تا شانزده حالت پژمردگی پیدا کرده و برگ ها ابتدا به زردی و سپس به رنگ قهوه ای تغییر رنگ پیدا کرده مطمئن باشید که از نور زیاد رنج می برد. آن را از پنجره دور تر قرار دهید یا در اواسط روز پرده ها را بکشید.
اصولاً نور مستقیم آفتاب برای گیاهان آپارتمانی، مخصوصاً برگ های تازه جوانه زده مضر است و نبایستی نور آفتاب مستقیماً از پشت شیشۀ پنجره به آن ها بتاید. بهتر است نور از پرده کرکرۀ نیمه باز و یا پردۀ توری عبور نموده و به اصطلاح فیل تر شده باشد.
آبیاری
در مورد آبیاری گیاهان مسئلۀ مهم تنظیم فواصل آبیاری در فصول مختلف است طبق آمار به دست آمده اکثر گیاهان آپارتمانی در اثر افراط در آبیاری و عدم اطلاع مردم از نحوه آبیاری آنان از بین می روند. میزان آب در هر آبیاری باید طوری باشد که آب اضافی از گلدان خارج شود تا مطمئن شویم که آب به تمام قسمت های گلدان و ریشه ها رسیده است.
در ضمن با این روش از باز بودن سوراخ زهکش گلدان هم اطمینان حاصل می کنیم. آب جمع شده در زیر گلدانی را حتماً باید خالی کنید زیرا مانع تنفس ریشه می شود و در نهایت موجب مرگ آن می گردد. از دادن آب خیلی سرد و کلردار نیز به آنان خودداری نمایید.
زمان آب دادن گیاهان:
برای تشخیص صحیح اینکه خاک گلدان در حال خشک شدن هست یا خیر، اولاً باید سطح خاک گلدان خشک باشد و در برخی گیاهان دو نم باشد. ثانیاً هنگامی که با انگشت به گلدان ضربه می زنید باید صدای پوکی بدهد که نشانۀ خشکی خاک است و نه صدای خفه که در اثر خاک مرطوب تولید می شود.
خاک مرطوب نسبتاً چسبنده است و خاک دو نم چسبندگی کمتری دارد. خاک ۸۵ درصد گیاهان آپارتمانی بایستی همیشه مرطوب باشد. خاک مرطوب خاکی است که اگر آن را مشت کنید و فشار دهید، فرم گرفته و با یک تلنگر ذرات آن از هم جدا می شود.
عوامل مؤثر در آبیاری گیاه:
چنانچه درجۀ حرارت محیط و شدت نور به هر دلیلی در آپارتمان بیشتر شود نیاز گیاه به آب طبیعتاً بیشتر می شود. گیاهانی که در گلدان های کوچک هستند یا برای مدتی خاک و یا گلدانشان تعویض نشده، نسبت به گیاهانی که در گلدان های بزرگ بوده یا خاک آن ها و گلدانشان تازه عوض شده، نیاز بیشتری به آب دارند.
در فصل تابستان تبخیر آب داخل خاک گلدان بیشتر است. پس باید اندکه به میزان آبیاری آن افزوده شود و فواصل آبیاری نیز در تعداد زیادی از این گیاهان (نه همه) زیاد تر باشد.
به طور کلی گیاهان گوشتی و کاکتوس ها به فواصل آبیاری بیشتری نیاز دارند تا گونه های دارای برگ های نازک نظیر حسن یوسف و پیله آ. خلاصه اینکه هرچه گیاهان دارای برگ های پهن تر و بزرگ تر بوده و رشد سریع تر داشته باشند دفعات بیشتری به آب نیاز دارند.
مطالب زیر را خوب به خاطر بسپارید و برای جلوگیری از تلف شدن گیاهانتان نکات یادآوری شده را دقیقاً به کار بندید.
۱- در هنگام آبیاری از آبی که سرد نبوده و دمای آن با درجۀ حرارت محیط زیست آن یکسان و کلر آن نیز خارج شده باشد استفاده نمایید.
۲- توجه داشته باشید جمع شدن آب در زیر گلدانی مضر است و آب اضافی بلافاصله بایستی تخلیه شود و هر چند ماه یک بار نیز اطمینان حاصل نمایید که آب از سوراخ تحتانی آن به آرامی خارج گردد.
۳- خیس نگه داشتن مداوم خاک گلدان، هوای موجود در خاک را به بیرون می راند و سبب می شود ریشه های آن در اثر عدم تنفس پوسیده و درنتیجه گیاه تلف گردد.
۴ -درجۀ حرارت محیط زیست گیاهان، جنس گلدان، فصل و نوع خاک آن تأثیر مهمی در تنظیم آبیاری دارد.
۵- یکی از علائم اولیۀ افراط در آبیاری، زرد شدن برگ های تحتانی نظیر دیفن باخیا و در برخی از گیاهان مانند لیندا لَخت و شُل شدن برگ های فوقانی آن است. توجه داشته باشید افراط در آبیاری علت مرگ بیشتر گیاهان آپارتمانی است.
درجه حرارت و رطوبت هوا
یکی دیگر از عواملی که در سلامتی و طراوت گیاهان نقش عمده ای دارد میزان رطوبت و حرارت موجود در اطراف آن هاست. کمبود رطوبت محیط زیست گیاه، آب کلردار و کمبود پتاسیم موجب سوختگی نوک و حاشیۀ برگ ها و ایجاد لکه های قهوه ای رنگ در نقاط مختلف برگ ها می شود.
توجه داشته باشید اگر می خواهید گیاهانتان از طراوت و شادابی خاصی برخوردار باشند، درجۀ حرارت محیط زیست آنان نباید از حدود ۲۰ تا ۲۲ درجۀ سانتی گراد کمتر باشد برخی از آنان تا ۱۰ ۱۲ درجه بالا تر از صفر حتی کمتر از آن را تحمل می نمایند ولی افسرده و کسل می شوند.
روش بالا بردن رطوبت هوای اطراف گیاه
۱- زیر گلدانی گیاهان را قدری بزرگ تر از قطر دایرۀ دهانۀ گلدان و گود تر از زیرگلدانی های معمولی، چیزی شبیه به تشت، که حدود ده سانتی م تر عمق و عرض آن از چ تر گیاه بزرگ تر باشد انتخاب کنید و کف آن را مملو از شن درشت یا پوکۀ صنعتی یا سفال خرد شده نموده و روی شن ها به آن اندازه آب بریزید که آب با ته گلدان تماس نداشته باشد که باعث پوسیدگی ریشه ها نشود. حال گلدان را روی شن ها قرار دهید. تبخیر مداوم آب درون شن ها باعث بالا رفتن میزان رطوبت در اطراف گیاه می گردد و چنانچه با رطوبت سنج آزمایش نمایید، هوای اطراف گلدان سه تا پنج مرتبه مرطوب تر از قسمت های دیگر اتاق است.
۲- روش دیگر آن است که با دستگاه آب فشان (اسپری) آب ولرم را به صورت هاله در گرم ترین ساعات روزهای تابستان به روی گیاه بپاشید. همچنین می توانید در فصل زمستان با قراردادن ظرف آب و یا کتری روی بخاری و یا قرار دادن حوله های مرطوب آغشته به اسانس اُکالیپتوس روی پره های رادیاتور شوفاژ و یا استفاده از دستگاه بُخور تا حدود زیادی رطوبت محیط آنان را بالا ببرید. توجه داشته باشید قطرات آب اسپری شده بیش از حد روی برگ ها (حباب مانند) نمانند و همچنین افراط در اسپری باعث جمع شدن آب در محل اتصال دمبرگ به ساقه در گیاهانی نظیر یوکا، دیفن باخیا و لیندا می شود که برای آنان مضر است و به تدریج باعث ایجاد لکه های قهوه ای در سطح برگ گیاه و پوسیدگی دمبرگ می گردد. برای دفع آب های اضافی روی برگ ها، گیاه را به صورت آرام تکان دهید تا آب های اضافی آن فرو ریزد.
۳- آخرین روش این است که گلدان ها را دور هم جمع کنید. چون برگ ها به طور دائم از خود بخار آب پس می دهند این رطوبت در محدوده گلدان ها جمع و متراکم شده و رطوبت محیط را بالا می برد.
کود
چه وقت کود بدهیم؟ معمولاً دادن کود شیمیایی جامع (کمپلکس) به مدت چهارماه بعد از خرید گیاه ضروری می باشد. البته اگر گیاه در گلخانه نباشد، زمان کود دادن دوران رویش و یا گل دادن گیاه است، که این دوران برای گیاهان بدون گل (برگ های زینتی) و گلدار از ماه فروردین تا آبان بوده و برای گونه های گل دهندۀ زمستانی فصل زمستان می باشد. در دوران استراحت (خواب بودن) گیاه، که رشد در آن صورت نمی گیرد و گیاه گل و برگ نمی رویاند، به آن کود ندهید چرا که سبب فشار به گیاه شده و آن را ضعیف می کند و باعث رویش نابهنگام برگ ها و ریشه ها می شود. برای کوددهی باید از کودهای محلول که تمام عناصر مورد نیاز گیاه شامل سه عنصر اصلی ازت، فسفر و پتاس و دوازده عنصر فرعی نظیر روی، آهن، مولیبدن، مس، بُر و… می باشند استفاده کرد. این کود ها، هرماه یک بار یا از طریق خاک یا روی برگ ها اسپری می شود. (طبق دستور روی جعبه کود) کمتر از مقدار توصیه شده در روی جعبۀ کود اشکالی ندارد ولی بیشتر از مقدار توصیه شده باعث مرگ گیاه می گردد.
خاک گلدان
بهترین ترکیب برای خاک گلدان گیاهان آپارتمانی به طور اعم، شامل یک قسمت ماسه و دو قسمت خاک برگ یا پیت موس می باشد. ولی برای قلمه زدن یا تکثیر از ترکیب دو قسمت ماسه و یک قسمت خاک برگ یا پی موس استفاده می گردد.
هنگامی که از خاک برگ برای تعویض خاک گلدان استفاده می نمایید نکتۀ مهم این است که نباید خاک را بسیار فشار داد. فشردگی زیاد خاک برگ سبب می شود که خاک برگ ها به هم بچسبند و از ورود هوا و تنفس ریشه، که برای رشد گیاه بسیار مهم و ضروری است، جلوگیری نماید.
در صورت امکان برای قلمه زنی می توان به جای ماسه از ترکیبات معدنی پرلایت و دانۀ ریز لیکا (پوکۀ صنعتی ریز) هم استفاده نمود.
تعویض گلدان
تعویض گلدان به سه دلیل انجام می شود: خالی شدن خاک گلدان از مواد غذایی و رشد زیاد ریشه ها. به همین خاطر نشانۀ تعویض گلدان، ظهور علائم کمبود مواد غذایی است و یا خروج ریشه ها از سوراخ زهکش ته گلدان و یا متورم شدن ریشه آنان در سطح خاک گلدان و یا به صورت مارپیچ در ته خاک گلدان جمع شده باشد.
توجه: در مورد گیاهان کند رشد و گیاهانی که گلدان بزرگ دارند می توان به جای تعویض گلدان، چند سانتی متر از خاک سطحی گلدان را با خاک جدید تعویض نمود. بهترین زمان تعویض گلدان در صورت نیاز نیمۀ دوم اسفند بعد از گرم شدن هوا در محیطی سربسته می باشد. گلدان جدید بایستی فقط یک سایز از گلدان قبلی بزرگ تر باشد. زیرا اکثر گیاهان آپارتمانی در گلدانی که به نظر شما کوچک می آیند بهتر رشد می کنند.
تمیز کردن و براق نمودن برگ ها
گرد و غبار به طرق مختلفی دشمن برگ ها و گیاهان می باشند. گرد و غبار، زیبایی و درخشندگی برگ ها را از بین می برد و نیز روزنه ها و منافذ گیاه را می پوشاند. بنابراین گیاه نمی تواند به طور کامل تنفس کند. گرد و غبار لایه ای روی برگ تشکیل می دهد که جلوی جذب مؤثر نور آفتاب را می گیرد. گرد و غبار مخصوصاً در مناطق صنعتی و در شهرهای بزرگ، حاوی مواد صنعتی و شیمیایی بوده و برای گیاه زیان آور می باشد.
بنابراین برگ ها باید به طور مرتب به طریقی که ذکر می شود تمیز شوند. این عمل با اسپری کردن آب یا پاک کردن برگ ها توسط یک اسفنج تمیز انجام می شود.
هرگز برگ های جوان و تازه روییده را تمیز نکنید چرا که بسیار لطیف بوده و خیلی سریع زخمی می شوند. در مواقعی که برگ ها بسیار کثیف هستند می باید که اول با دستمالی نرم خاک ها را گرفته سپس برگ ها شست وشو شوند. اگر این کار قبل از شست وشوی برگ ها انجام نپذیرد ممکن است که شستن برگ ها ایجاد لایه ای از گِل چسبنده روی برگ نمایند که به مراتب بد تر از حالت اول برگ ها گردیده و باعث مسدود شدن منافذ برگ ها و در نتیجه مرگ گیاه می گردد.
منبع : ایران مطلب
