به گزارش ایکنا؛ امروزه با توجه به لزوم تقویت و توسعه صنعت گردشگری اسلامی و به خدمت گرفتن آن به منزله یکی از راه‌های رسیدن به انسجام و درک متقابل در این گفتار به انواع گردشگری با محوریت گردشگری اسلامی پرداخته می‌شود. در تفکر دینی اسلام، برای جهانگردی کارکردی خاص مورد توجه قرار گرفته است، به‌گونه‌ای که سیر در زمین برای رسیدن به درکی بالا جهت ستایش قدرت مطلق و تأمل در نظام آفرینش خداوند از سفارش‌های مؤکد قرآنی است.
حال اگر گردشگری را به معنای قرآنی آن که در آیه‌هایی همچون آیه ۹ سوره روم «آیا در زمین نگردیده‌اند تا ببینند فرجام کسانی که پیش از آنان بودند چگونه بوده است» و آیه ۴۶ سوره حج «آیا در زمین گردش نکرده‌اند تا دل‌هایی داشته باشند که با آن بیندیشند یا گوش‌هایی که با آن بشنوند. در حقیقت گوش‌ها کور نیست لیکن دل‌هایی که در سینه‌هاست کور است» مورد توجه قرار دهیم، درمی‌یابیم که تأکید خداوند متعال در سخن گفتن از گردش در زمین، بر تدبر در نشانه‌های الهی، آشنا شدن با سرنوشت پیشینیان و نیز لذت بردن از آفرینش قدرت الهی است.
در این میان سؤال اینجاست که بهره‌برداری صحیح و سالم از این صنعت در کشور اسلامی ما، که باید با الهام از فرامین اسلامی، ارزش‌ها و الگو‌های فرهنگی آن همراه باشد تا چه میزان محقق شده است و تا چه حد توانسته‌ایم زمینه‌های جذب توریست را در این حوزه فراهم آوریم و در چارچوب قوانین مذهبی و آداب و رسوم ملی، این صنعت مهم و سودآور را فعال و پویا سازیم. اما این صنعت مهم اسلامی سال‌هاست که در کشور باچالش‌های اساسی مواجه است و هنوز نتوانسته آنطور که باید رونق داشته و موفق باشد. بر همین اساس و برای بررسی وضعیت فعلی گردشگری اسلامی و مشکلات پیش‌روی آن به سراغ محمدرضا اکبری، استاد دانشگاه شهید بهشتی و پژوهشگر حوزه گردشگری رفتیم.
وی در ابتدای سخن با تأکید بر اینکه موضوع گردشگری اسلامی شاخصه‌هایی مانند گردشگری زیارت، روستایی و انواع و اقسام محصولات گردشگری دارد، گفت: اگر در تمامی عرصه‌های گردشگری یک‌سری شاخصه‌های اسلامی شدن اضافه شود که همان بحث گردشگری تعالی بخش است، آن بخش از گردشگری به اسلامی تبدیل می‌شود. بر این اساس گردشگری اسلامی شاخصه‌ها و استاندارد‌هایی دارد که مختص خودش است.
استاد دانشگاه شهید بهشتی، با بیان اینکه متأسفانه مشکلی که امروز در این عرصه داریم این است که الگوی توسعه گردشگری اسلامی را تعریف نکرده‌ایم، گفت: مفاهیم این صنعت استخراج نشده و بر مبانی نظری آن هم کار نشده است؛ این در حالی است که اتفاقا گردشگری اسلامی می‌تواند یکی از شاخصه‌های تمایز در راستای برندسازی گردشگری جمهوری اسلامی ایران باشد.
اکبری تصریح کرد: اگر بعد از احصا کردن شاخص‌ها، رویکرد اسلامی بودن را به محصولات دیگر گردشگری از جمله سلامت، پزشکی، دفاع مقدس، روستایی، طبیعت‌گردی و امثال این‌ها اضافه کنیم و مبانی نظری آنها را مشخص کنیم و درنهایت مفاهیم و تعاریف آنها را استخراج کنیم، می‌توانیم بگوییم که در زمینه گردشگری اسلامی در جهان، دارای برند هستیم و در کنار استاندارد‌های برندسازی شده جهانی ما هم دارای برند مختص خود در این زمینه هستیم. متأسفانه این زیرساخت‌ها شکل نگرفته است چرا که متولی ندارد. البته نه اینکه کسی پیگیر این مسائل نیست و از نظر ساختار دولتی کسی این کار را انجام نداده یا نمی‌دهد، بلکه منظور این است که کسی پیگیر این قبیل فعالیت‌ها نیست.
در حوزه گردشگری فعالیت‌های بی‌صاحب بسیاری داریم
وی ضمن گله‌مندی از نهاد‌های انقلابی در عرصه توجه به وضعیت گردشگری اسلامی در کشور، گفت: نهاد‌ها وقتی که می‌بینند مسئولان اجرایی در دولت پیگیر این موارد و مسائل نیستند و دغدغه آنها چیز‌های دیگری است و دنبال این مسائل نیستند، باید اقدام مناسب را انجام دهند و برای این موضوع برنامه‌ریزی کنند. باید برای این موضوع برنامه‌ریزی شود، تا صاحب پیدا کند. در حوزه گردشگری فعالیت‌های بی‌صاحب بسیاری داریم که هرکسی بعضا بدون تجربه به برخی از آنها ورود پیدا کرده است.
در سیستم گردشگری، از ۳۰ مورد، تنها در چهار مورد ضابطه داریم که آن هم کپی‌برداری شده از جا‌های دیگر است؛ لذا اگر بخواهیم این کار‌ها را با ظوابط اسلامی تعریف کنیم، مفاهیم را استخراج و با فعالیت‌های فعلی تلفیق کنیم باید این هسته شکل گیرد اما متأسفانه کسی چنین کاری را تاکنون انجام نداده است
اکبری در پاسخ به سؤالی مبنی بر دادن حکمی از سوی ستاد بازسازی عتبات عالیات برای ایجاد رونق گردشگری و ورود گردشگران و زوار عراقی به ایران با هدف ساماندهی به این عرصه نیز به ایکنا گفت: این امر راهگشاه نیست، چراکه آنها متولی این کار نیستند و اتفاقا معیار‌هایی که ارائه می‌دهند، براساس استاندارد‌های کیفیت خدماتی که دنیا دارد نیست و آن را نمی‌شناسند. از نظر نهادی و ساختاری یک مجموعه قدرتمند باید به‌عنوان محور این کار در دولت و وزارت میراث فرهنگی تعریف شود. این یعنی وزارت متولی، نقطه مرکزی کار می‌شود و سایر گروه‌ها، نهاد‌ها و مراکز به دور این نقطه و هسته مرکزی جمع می‌شوند و اقدامات دیگر را انجام می‌دهند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه دغدغه وزارت میراث فرهنگی این نیست که شاخص‌ها را برای این فعالیت‌ها تعریف کند، ادامه داد: در سیستم گردشگری، از ۳۰ مورد، تنها در چهار مورد ضابطه داریم که آن هم کپی‌برداری شده از جا‌های دیگر است؛ لذا اگر بخواهیم این کار‌ها را با ظوابط اسلامی تعریف کنیم، مفاهیم را استخراج و با فعالیت‌های فعلی تلفیق کنیم باید این هسته شکل گیرد اما متأسفانه کسی چنین کاری را تاکنون انجام نداده است. اگر چنین کار‌هایی هم شکل گرفته جزیره‌ای بوده است.
وی با تأکید بر ضرورت شبکه‌ای شدن و زنجیره‌ای‌شدن گردشگری اسلامی در کشور گفت: کار‌هایی که به صورت جزیره‌ای و متفرقه انجام می‌شود، باید تجمیع شود. نمی‌شود هر کسی در هر حوزه‌ای کار کند و در این بین کسی هم بیاید و بگوید یک چاشنی اسلامی به این گردشگری‌ها اضافه کنید. قطعا هر کاری نیازمند اصول و برنامه است و لذا باید این موارد، به صورت یک شبکه و زنجیر، فعالیت خودشان را ارائه دهند. متولی این کار باید وزارت میراث فرهنگی باشد و صفر تا صد آن را بر عهده گیرد. اما متأسفانه نه تنها از این موارد حمایت نکرده‌اند بلکه این کار را هم انجام نمی‌دهند. گردشگری اسلامی جزء چالش‌هایی است که ما در ۴۰ ساله گذشته داشته‌ایم و هنوز نتوانسته‌ایم آنها را رفع کنیم.
اکبری با ذکر مثالی ادامه داد: فرض کنید که یک وزنه را بر روی یک شبکه توری با یک‌سری خطوط و رشته‌های عمودی و افقی قرار می‌دهید؛ اولین اتفاقی که بعد از قرار دادن این وزنه بر روی شبکه توری می‌بینید این است که تمام شبکه‌ها به سمت یک مرکز و هسته کشیده می‌شوند و هرکدام از این شبکه‌ها که براساس خطوط افقی و عمودی ایجاد شده به نسبت نزدیکی به وزنه کشیده‌تر می‌شوند و تأثیر می‌پذیرند. این یعنی تمامی این‌ها با یک حرکت وزنه شروع به فعالیت کرده و تغییر می‌کنند. گردشگری هم دقیقا چنین چیزی است و اگر یک هسته اصلی متولی این امور باشد، به موازات آن همه تأثیر می‌پذیرند و این سیستم سر و سامان پیدا می‌کند.
استاد دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه ما بیش از ۱۳ محصول گردشگری در کشور داریم اما هنوز نمی‌دانیم چه کاری باید در عرصه گردشگری انجام دهیم، به ایکنا گفت: دلیل این اتفاق هم این است که برنامه‌ریزی درست و دقیقی انجام نداده‌ایم و تنها در یک مسیر حرکت میکنیم. سؤال اینجاست که آیا برنامه‌ریزی برای گردشگری سلامت با برنامه‌ریزی برای گردشگری زیارت یکسان است؟ قطعا اینگونه نیست و کاملا با هم متفاوت است و مخاطبان، راهنمایان، خدمات و بستری که گردشگری باید در آن اتفاق بیفتد هم با هم فرق می‌کند.
وی افزود: امروز اگر چشم شما را ببندند و به شهر قم ببرند و آنجا چشم شما را باز کنند، آیا متوجه خواهید شد که این شهر اسلامی و زیارتی قم است؟ قطعا متوجه نمی‌شوید چرا که شاخص‌های اسلامی‌شدن و مواردی که رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم، به آنها تأکید داشته‌اند محقق نشده است. وقتی صحبت از شاخصه‌های اسلامی شدن میکنیم باید اینطور باشد که وقتی یک گردشگر به ایران آمد متوجه شود در ایران است؛ این در حالی است که در برخی از روستا‌های ما ساختمان‌های چهارطبقه و لاکچری می‌سازند و باعث می‌شوند که هویت کل روستا از بین برود. روستا یعنی بوی خاک، کوچه خاکی، دیوا‌رهای کاه‌گلی و مزرعه و معماری منحصر به فرد و سرما و گرمای دیوارهایش و استفاده از انرژی محیط اما در حال حاضر همه چیز در روستاها نابود شده است.
۳۷ درصد گردشگران جهان را گردشگران اسلامی تشکیل می‌دهند
اکبری با اشاره به اینکه معمولا ۳۷ درصد گردشگران جهان را گردشگران اسلامی تشکیل می‌دهند، ادامه داد: از هزار و یک مسیر گردشگری ایران که به تائید سازمان جهانی جهانگردی و سازمان کنفرانس اسلامی به ثبت رسیده است، ۲۴۰ مسیر مربوط به مکان‌های دینی و مذهبی است. همچنین ایران به لحاظ موقعیت فرهنگی، مذهبی و قومی و با وجود ۸۱ هزار امامزاده و ده‌ها زیارتگاه پیامبران الهی، ۵۶۰ کلیسا و عبادتگاه مسیحیان، ده‌ها کنیسه کلیمیان و آتشکده زرتشتی‌ها، وجود هشت هزار و ۹۱۹ مکان مذهبی مقدس که دست کم چهار هزار و ۳۱۹ اثر آن در زمره آثار ثبت شده میراث ملی با جاذبه زیارتی، فرهنگی و تاریخی قرار دارند در میان کشور‌های دیگر، از جایگاه ویژه و منحصر به فردی در گردشگری اسلامی برخوردار است.
امروز اگر چشم شما را ببندند و به شهر قم ببرند و آنجا چشم شما را باز کنند، آیا متوجه خواهید شد که این شهر اسلامی و زیارتی قم است؟ قطعا متوجه نمی‌شوید چرا که شاخص‌های اسلامی‌شدن و مواردی که رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم، به آنها تأکید داشته‌اند محقق نشده است
این پژوهشگر حوزه گردشگری کشور تأکید کرد: به دلیل نداشتن برنامه‌ریزی دقیق در توسعه گردشگری مذهبی در ایران، تنها از ۲۰ درصد ظرفیت کشور در جذب گردشگران مذهبی استفاده می‌شود. امروز ظرفیت حضور گردشگر با متوسط ماندگاری دو تا سه روز است، ولی زیارتی پنج تا هشت روز است و این یعنی گردشگری مذهبی پیشران تجدید‌پذیر، معنوی، مردمی، اصیل، متکی بر عمیق‌ترین باور‌های مذهبی برای توسعه ملی است. گردشگری اسلامی مهمترین، ماندگارترین، مؤثرترین و بزرگترین منظومه سفر ایرانیان در طول تاریخ و پویاترین و مردمی‌ترین و مؤثرترین فضای پیوند و ارتباط با شیعیان و مسلمانان در سراسر جهان است که به عنوان مهمترین مایه وفاق ملی و مذهبی ایرانیان و مایه امید و حیات دین و دنیای ایشان شناخته می‌شود.
اکبری اضافه کرد: تسهیل در راه‌اندازی و توسعه فضای کسب و کار اقتصاد گردشگری و تنوع و جذابیت بخشی به سفر در کشور زمینه‌ای مناسب برای تقویت هویت دینی و شکل‌گیری تمدن ناب اسلامی است. بهره‌برداری از این فرصت الهی موجب می‌شود تا مبدل به سرچشمه‌ای برای تولید معارف شیعی، مهندسی فرهنگ دینی، الهام‌بخش برای سبک زندگی معنوی و تولیدکننده محصولات و خدمات با کیفیت برتر در مقیاس جهانی شویم و در عین حال به عنوان کانونی برای وحدت و همگرایی جهان اسلام به‌ویژه دنیای تشیع ایفای نقش کنیم.
انتهای پیام
