رسانه۷این روزها کمتر خانمی است که سرمه را به خط چشم ترجیح دهد اما شاید برای یک‌بار هم که شده، دست به سرمه برده و چشم‌هایش را با این دوده سیاه، گیرا و جذاب کرده باشد. این روزها سرمه‌دان‌ها معمولا به ارث می‌رسند و این وسایل سنتی در بساط آرایشی دختران جوان به ندرت دیده می‌شود. البته باورهای قدیمی در مورد خواص این ماده آرایشی فراوان است. از نظر طب سنتی، سرمه طبعی سرد و خشک دارد و پیش از این استفاده دارویی هم داشته است.
بعضی می‌گویند این ماده باعث افزایش سوی چشم می‌شود و از دوران کودکی، چشمان دختران را سرمه می‌کشند تا مژه‌های‌شان تقویت و زیبایی چشم‌های‌شان دوچندان شود. آیا این موضوع واقعیت علمی دارد؟ فرق سرمه‌های قدیمی با سرمه‌های امروزی چیست؟ دکتر عباسیان، متخصص طب سنتی ما را در این رابطه راهنمایی می‌کند.
از سرمه هسته خرما تا سرمه مغز قلم‌گاو. . .
تا به حال اسم سرمه مغز گاو را شنیده‌اید؟ این سرمه حیوانی را با استفاده از مغز استخوان قلم گاو تهیه می‌کنند. دکتر عباسیان، متخصص طب سنتی انواع دیگری از سرمه را هم معرفی می‌کند که در گذشته رواج بیشتری داشته است؛ مثل ابریشم تجزیه شده، مردار سنگ تجزیه شده، هسته خرما و نارگیل. اما نوع دیگری از انواع سرمه وجود دارد که این روزها رایج‌تر از انواع دیگر است.
سرمه بادام شیرین و فندق که بسیاری از مردم با استفاده از یک نعلبکی و اجاقی با دو پاره آجر به‌راحتی آن را در خانه درست می‌کنند. ضمن آنکه می‌توان این دوده به دست آمده را با روغن نارگیل یا بادام مخلوط کرد تا هم استفاده از آن راحت‌تر شده و هم بر خواص آن افزوده شود. حتی در منابع طب سنتی آمده که از گرد برگ زیتون به صورت سرمه برای درمان آب مروارید هم استفاده می‌کردند. البته این روزها بسیاری از برندهای معتبر اقدام به تولید صنعتی سرمه‌های مدادی‌شکل کرده‌اند که این وسیله، سهولت کاربرد دارد.
خواص درمانی سرمه‌های قدیمی
سرمه‌های قدیمی خواص بیشتری داشتند. جالب است بدانید بسیاری از آنها نه فقط برای زیبایی که برای رفع یک مشکل یا بیماری مورد استفاده قرار گرفته و در منابع طب سنتی هم روی این موضوع تاکید فراوان شده است. کسانی که اشک ریزش مداوم داشتند، سرمه ابریشم تجزیه شده به چشم می‌کشیدند تا این مشکل برطرف شود. سرمه مردار سنگ برای ورم‌ها و التهابات چشمی و حتی تقویت بینایی مورد استفاده قرار می‌گرفت یا کسانی که مژه‌های کم‌پشت و نازکی داشتند، سرمه هسته خرما به چشم می‌کشیدند تا باعث رویش بیشتر شود.
علاوه بر این سرمه به عنوان یک داروی گیاهی مورد استفاده قرار می‌گرفت. هیچ می‌دانستید سرمه باعث بند آمدن خون یا حتی علاج برخی از زخم‌های پوستی و مخاطی مورد استفاده قرار می‌گرفت؟ جالب است بدانید در گذشته سرمه برای رفع انگل‌های پوستی مثل شپش هم کاربرد داشت.
طب سنتی چه می‌گوید؟
دکتر عباسیان، متخصص طب سنتی استفاده مداوم از سرمه را توصیه نمی‌کند و حتی در بسیاری از قسمت‌ها نیاز به بررسی و تحقیق مجدد در خصوص سرمه را ضروری می‌داند اما به هر صورت کشیدن سرمه از نظر طب سنتی نه‌تنها ایرادی ندارد بلکه سودمند هم هست اما برای این موضوع شرطی وجود دارد. باید در نظر داشت در روند تولید و ساخت آن به فرمولاسیون و ترکیباتش دقت کافی به خرج رود. این روزها ترکیباتی که برخی افراد سودجو یا کارخانجات غیرمعتبر در سرمه به کار می‌برند استاندارد نیست و باعث آسیب چشم می‌شود.
به همین دلیل باید نسبت به سلامت اجزا و استاندارد بودن تکنیک‌های ساخت کسب اطمینان کرد ضمن اینکه این ماده به هیچ‌وجه نباید به صورت نساییده به کار رود. سرمه باید حالت گرد و پودر ریز داشته باشد که ضرری همراه نداشته باشد. دکتر عباسیان در مورد مخلوط سرمه با مواد دیگر هم گفت: در گذشته چربی گوسفند را می‌سوزاندند و آن را با سرمه مخلوط می‌کردند و سرب را به تنهایی مورد استفاده قرار نمی‌دادند.
سرمه در شهر‌های مختلف
در قدیم در شهرهایی که دارای معادن زیرزمینی مثل مس و زغال‌سنگ بودند، ساخت این ماده طبی- آرایشی بیشتر رواج داشت و جالب است بدانید به گفته دکتر عباسیان، علاوه بر سرمه سیاه، سرمه‌های سفید و سرخ هم موجود بوده است؛ مثلا در شهر کرمان و در منطقه خراسان شمالی، ساخت سرمه بیشتر از دیگر شهرها رواج داشت. البته ناگفته نماند که سرمه اصفهان هم دارای شهرت فراوانی است.
این سرمه را با استفاده از نوع خاصی از سنگ به نام اثمد درست می‌کنند و خواص بسیار زیادی از جمله تقویت بینایی و رفع التهاب و پف چشم دارد. در شهر یزد هم رسم جالبی وجود داشت که پیش از استفاده از سرمه، نوک میله را در گلاب فرومی‌بردند و بعد در گرد سرمه زده و در چشم می‌کشیدند.
متخصصان چشم چه می‌گویند؟
دکتر میرآفتاب، متخصص چشم درخصوص استفاده از این ماده برای چشم گفت: «ما استفاده از این ماده را به هیچ عنوان توصیه نمی‌کنیم. حتی امکان دارد سرب موجود در این ماده به مرور زمان در بدن جذب شود و مشکلات دیگری به وجود بیاورد.» از نظر دکتر میرآفتاب این ماده صرفا جنبه زیبایی و آرایشی دارد و خواص خاصی برای تقویت بینایی یا رویش مو ندارد.
باید این موضوع را در نظر داشت که شاید به دلیل ماندگاری بیشتر این ماده اطراف چشم و لابه‌لای مژه‌ها، این تصور درخصوص رویاندن مژه و ابرو به وجود می‌آید ضمن آنکه باید توجه داشته باشید که اگر چشمان حساسی دارید، بهتر است از سرمه استفاده نکنید چون احتمال دارد که فلز سرب موجود در سرمه باعث تحریک یا حساسیت چشمی برای‌تان شود ضمن آنکه باید در نظر داشت سرمه‌هایی که بدون مجوز یا طی فرآیندهای غیر استاندارد تولید می‌شوند، امکان دارد میکروب و آلودگی همراه داشته باشند.
آیا با سرمه کشیدن زیباتر می‌شوید؟
روایت‌های بسیاری در دین ما نسبت به استفاده از سرمه آمده است و بر وجه درمانی این ماده تاکید فراوان شده است اما امروزه جای مواد طبیعی را ترکیبات شیمیایی گرفته است و حتی درخصوص وجه آرایشی و زیبایی آن هم، بسیاری از متخصصان آرایشی می‌گویند کشیدن سرمه داخل چشم، باعث کوچک نشان دادن چشم شما می‌شود.
این کار نه‌تنها بر زیبایی شما نمی‌افزاید بلکه چشم شما را از آن اندازه‌ای که هست هم کوچک‌تر و ریزتر نشان می‌دهد. البته باید در نظر داشته باشید که این موضوع به نوع آرایش شما هم بستگی دارد. در صورتی که آرایش چشم شما حرفه‌ای و اصولی انجام شود این کار می‌تواند بر گیرایی و جذابیت چشم شما اضافه کند به شرط آنکه از سایه‌های محو زیر چشم بهره ببرید یا از خط باریکی در زیر چشم و محل رویش مژه‌ها استفاده کنید. در نظر داشته باشید که هم متخصصان طب سنتی و هم پزشک‌های متخصص چشم، نسبت به استفاده از سرمه در طولانی‌مدت هشدار می‌دهند
