دسته‌ها
اخبار فرهنگی و هنری

بررسی بینامتنیت دعای چهارم صحیفه سجادیه و قرآن در فصلنامه «مطالعات قرآنی»

پایگاه خبری – تحلیلی رسانه ۷:

به گزارش ایکنا؛ سی و هشتمین شماره فصلنامه علمی ترویجی «مطالعات قرآنی» ویژه تابستان ۹۸ به صاحب‌امتیازی دانشگاه آزاد اسلامى واحد جیرفت و مدیرمسئولی مجید خزاعى منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «بررسی رابطه اینهمانی در حوزه معنایی عبارت کانونی صراط مستقیم»، «مبانی قرآنی و روایی مسئولیت مدنی قاضی و جریان آن در قوانین موضوعه»، «تفسیر آیات قرآن بر اساس قاعده اصولی اراده معنای خاص از واژه عام»، «بینامتنیت دعای چهارم صحیفه سجادیه و قرآن»، «ریشه‌یابی روش تفسیر تطبیقی نجارزادگان در میراث تفسیری»، «واکاوی نسخه خطی تفسیر جلالی اثر جلال الدین رئیس العلماء شیرازی»، «نگاهی نو به عدالت شاهد مبتنی بر آیات و روایات»، «معناشناسی تاریخی واژگان قرآنی: تحلیلی بر انواع دگردیسی و تأثیر آن بر فرآیند تفسیر»، «چالش‌های برگردان «قد» در ترجمه‌های فارسی قرآن کریم و راهکارهای آن»، «طراحی و اعتباریابی الگوی تربیت توحیدی در دوره نوجوانی از دیدگاه قرآن و روایات»، «واکاوی مبانی قرآن کریم پیرامون بهره‌گیری از تفاوت‌های مذهبی»، «بررسی تطبیقی آیه محبت از دیدگاه فریقین با تأکید بر معناشناسی آیه»، «معیارهای ضروری غذای حلال با نگاه به واژه خبیث»، «گونه‌شناسی متن روایات تفسیر مجاهد»، «واج آرایی و نغمه حروف در قرآن کریم»، «واکاوی زیبایی‌شناسی استعاره‌های مفهومی طبیعت در سوره‌های نجم و قمر»، «مبانی شفقت در اسلام و سایر ادیان» و «بررسی تطبیقی آیه نور از منظر مفسران معاصر».

بینامتنیت دعای چهارم صحیفه سجادیه و قرآن

در طلیعه مقاله «بینامتنیت دعای چهارم صحیفه سجادیه و قرآن» می‌خوانیم: «قرآن کریم به عنوان کلام وحی و متنی جامع، از جمله متونی است که سایر متون دینی به گونه‌های مختلف با آن پیوند برقرار نموده و سرچشمه اقتباس برای متون دینی بوده است. صحیفه سجادیه که از آن تعبیر به «اخت القرآن» نموده‌اند، نیز از این قائده مستثنی نیست و مفاهیم و تعابیر قرآنی بسیار در آن تجلی یافته است. آیات قرآن چه به صراحت و چه به اشارت در فرازهای نورانی صحیفه نمود یافته و این موضوع، تأثیرپذیری از آیات و درک مفاهیم عمیق مفاهیم قرآنی را توسط امام سجّاد(ع) می‌رساند. پژوهش حاضر به بررسی رابطه بینامتنی قرآن و فرازهای ابتدایی دعای چهارم صحیفه سجادیه پرداخته و با روش توصیفی تطبیقی به این نتیجه دست یافت که پیوندی دوسویه و تنگاتنگ بین قرآن و کلام امام سجاد(ع) برقرار است. چنانکه صحیفه در قالب تناص اجترار و امتصاص و نیز بر اساس بینامتنی مضمونی و لفظی با قرآن رابطه‌ای استوار برقرار کرده و همچنین از تناص حوار در صحیفه پرهیز شده است.»

معناشناسی تاریخی واژگان قرآنی

در طلیعه مقاله «معناشناسی تاریخی واژگان قرآنی: تحلیلی بر انواع دگردیسی و تأثیر آن بر فرآیند تفسیر» آمده است: «قرآن‌کریم به‌ عنوان تنها متن وحیانی بدون تغییر، حقیقت را در قالب واقعیت با هدف فهم، به ‌اجمال بیان داشته است و عقل انسان به ‌عنوان مهم‌ترین حجت فهم، درگیر کاوش در کشف لایه‌های معنایی آن شده است. واقعیت قرآن در قالب زبان بشری تحقق یافته است و خالق آن بر اساس حکمت مطلق خود، از تمام فضای زبانِ انتخاب شده بشری در جهت انتقال مفاهیم استفاده نموده است. لذا مهم‌ترین مبنای فهم دقیق، بررسی و درک دقیق لفظ است. در دوران معاصر تحقیقات وسیعی با رویکردهای نشانه‌شناسانه در دو حوزه معناشناسی و کاربردشناسی انجام شده است. یکی از زیرمجموعه‌های معناشناسی، معناشناسی تاریخی واژگان است. بررسی تغییرات معنایی واژگان در گذر زمان با توجه به ویژگی‌های زبان بشری از مفاهیمی است که مفاهیم واژگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دگرگونی‌های فرهنگی در بستر زمان و ایجاد انقلاب‌ها، تغییر مفاهیم در بستر تاریخ، باعث دگردیسی معناشناختی واژگان می‌شود.»
انتهای پیام

آخرین اخبار فرهنگ و معارف را در سایت خبری-تحلیلی رسانه ۷ بخوانید.

دسته‌ها
اخبار فرهنگی و هنری

برپایی درس اخلاق با محوریت صحیفه سجادیه در قم

پایگاه خبری – تحلیلی رسانه ۷:

برپایی درس اخلاق با محوریت صحیفه سجادیه در قمبه گزارش ایکنا، درس اخلاق آیت‌الله محمدباقر تحریری، استاد جامعه المصطفی(ص) العالمیه چهارشنبه هر هفته با حضور طلاب و دانش‌پژوهان برگزار می‌شود.

درس اخلاق این استاد حوزه با محوریت صحیفه سجادیه به عنوان ادعیه مأثور از امام سجاد(ع) چهارشنبه شب‌ها بعد از نماز مغرب و عشاء برگزار می‌شود.

این درس اخلاق در ساعت یادشده در بلوار امین، مدرسه علمیه معصومیه(س) برگزار می‌شود.

انتهای پیام

آخرین اخبار فرهنگ و معارف را در سایت خبری-تحلیلی رسانه ۷ بخوانید.

دسته‌ها
اخبار فرهنگی و هنری

صحیفه سجادیه افق فکر را به بالاترین مراتب رشد می‌رساند

پایگاه خبری – تحلیلی رسانه ۷:

صحیفه سجادیه افق فکر و اندیشه را به بالاترین مراتب کمال و رشد می‌رساندبه گزارش ایکنا از قم به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی این مرجع تقلید، پیام حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی، به نهمین کنگره بین‎المللی امام سجاد(ع)که هم اکنون در بندرعباس در حال برگزاری است، بدین شرح است:

 

بسم الله الرحمن الرحیم

 

الحمدلله ربّ العالمین و الصّلوه و السلام علی أشرف الأنبیاء و المرسلین حبیب إله العالمین أبی‌القاسم محمد و آله الطاهرین سیّما بقیه الله فی الأرضین عجّل الله تعالی فرجه الشریف

 

با عرض سلام و ادب و احترام به عزیزان بزرگوار، شیفتگان و شیعیان اهل بیت نبوّت علیهم‌السلام که در این همایش ملکوتی و ولائی که به عنوان تعظیم، تجلیل و توسّل به آستان ملائک پاسبان حضرت زین العابدین امام سجّاد علیه الصلاه و السلام برگزار شده است شرکت نموده‌اند؛ نزول برکات و فیوضات الهیّه را بر همگان، از خداوند متعال مسألت دارم.

 

حضرت امام سجّاد علیه‌السلام، در مکارم اخلاق، فضائل حمیده و صفات ملکوتی و عظمت مقامات و مواضع، مورد ستایش همه امّت می‌باشند. آن حضرت به علم، معرفت، ایمان، عبادت و همه کمالات، مشهور و معروف بود.

 

جاحظ، آن سخنور و ادیب عرب، حضرت را چنین توصیف می‌کند که: «امَّا علیُّ بن الحسین بن علیّ فلم أرَ الخارجیَّ فی أمره إلّا کالشیعیِّ و لم أرَ الشّیعیَّ إلّا کالمعتزلیِّ و لم أرَ المعتزلیَّ إلّا کالعامیِّ و لم أر العامیَّ إلّا کالخاصیِّ و لم أجد أحداً یَتماری فی تَفضیلِه و یَشُکّ فی تقدیمه» آری، همگان به مقام والای حضرت علی بن الحسین علیهماالسلام، اعتراف دارند، و کسی نیست که در فضیلت و یا مقدّم بودن آن امام بزرگوار، شک و تردیدی داشته باشد.

 

یکی از معجزات حضرت امام سجاد علیه آلاف التحیه و الثناء، کتاب گرانسنگ و بی نظیر صحیفه سجادیه است؛ کتابی است که عقول بشریّت چهارده قرن است در درک و فهم واقعی آن عاجز و ناتوان هستند؛ کتابی که مشحون از مطالب توحیدی و حقایق معرفتی و موضوعات اخلاقی و مکارم عالی انسانی است و راه سخن‌گفتن با خالق جهان و اظهار بندگی و خضوع و خشوع در درگاه ربوبی را به انسان‌ها نشان می‌دهد و در عین حال که انسان را در مقابل آفرینش هستی و آفریدگار این جهان لایتناهی، بسیار کوچک و حقیر نشان می‌دهد، افق فکر و اندیشه آدمی را به بالاترین مراتب کمال و رشد و ترقّی می‌رساند.

 

حضرت زین العابدین و سیّد الساجدین علی ابن الحسین علیه أفضل صلوات المصلین در این میدان، یگانه است و عالم اسلام با داشتن چنین کتابی به همه جهانیان افتخار می‌نماید. بشریت امروز از نظر علوم مادی بسیار پیشرفت نموده و روز به‌روز قلّه‌های بلند علم و دانش را فتح می‌نماید، امّا یک حقیقت در این میان گم شده و مغفول عنه است و آن، حقیقتی است که بدون آن، زندگی را پوچ نشان می‌دهد و تحیّر و سرگردانی را بر بشر مستولی می‌نماید.

 

آن حقیقت، شناخت واقعی جهان و معرفت عالم ماورای طبیعت و غیب جهان است که فطرت پاک انسان‌ها در طلبش هستند و برای رسیدن به آن، حتی حاضرند از جان و مال و جاه و قدرت خود بگذرند. چه کسی می‌تواند این حقیقت گم‌شده را نشان دهد؟ آیا غیر از کسانی که خود با عالم غیب در ارتباطند و حقیقت جهان را شناخته‌اند می‌توانند کمال جاودانی زندگی را نشان دهند!؟. این است که وقتی انسان در مقابل این کتاب بزرگ، کتاب شناخت و معرفت قرار می‌گیرد، باید خدای بزرگ را با تمام وجود، سپاس بگوید که این چنین معارف بالائی به وسیله این امام عزیز در دسترس جهانیان قرار گرفته است.

 

در خاتمه، با اذعان و اعتراف به اینکه بسیار کوچک هستیم که بخواهیم درباره شخصیت عظیم آن حضرت و کتاب شریف صحیفه سجادیه عرضی داشته باشیم، از خداوند متعال می‌خواهیم که ما را نسبت به معارف نورانی آن حضرت و این گنج بزرگ آسمانی آشنا نماید، تا بتوانیم اندکی از آموزه‌های آن را در زندگی و در جامعه امروز خودمان سرمشق و الگو قرار دهیم.

 

از تمام عزیزان شرکت کننده در این همایش نورانی و برگزارکنندگان محترم آن، تقدیر و تشکّر دارم و از خداوند متعال می‌خواهم که عنایات و توجّهات خاصه حضرت بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف شامل حال این عزیزان گردد و السلام علیکم و رحمه الله

 

لطف الله صافی

 ۲۳ محرّم الحرام ۱۴۴۱

 

انتهای پیام

آخرین اخبار فرهنگ و معارف را در سایت خبری-تحلیلی رسانه ۷ بخوانید.

دسته‌ها
اخبار جامعه

دینداری منهای دانش، دین نیست/ روزی یک صفحه صحیفه سجادیه بخوانیم

پایگاه خبری – تحلیلی رسانه ۷:

دینداری منهای دانش، دین نیست/ روزی یک صفحه صحیفه سجادیه بخوانیمبه گزارش خبرنگار ایکنا؛ دومین شب از مراسم «عرض ارادت اهالی رسانه و فرهنگ به آستان مقدس حضرت سیدالشهداء(ع)»، چهارشنبه، سوم مهرماه و همزمان با شب شهادت امام سجاد(ع) با حضور محسن اسماعیلی، عضو مجلس خبرگان رهبری و جمعی از شاعران آئینی در محل فرهنگسرای رسانه و شبکه‌های اجتماعی برگزار شد.

محسن اسماعیلی، عضو مجلس خبرگان رهبری، در این مراسم به ایراد سخنرانی پرداخت و اظهار کرد: تشکیل جلسات اباعبدالله‌الحسین(ع) برای مرور کردن درس‌هایی است که باید از حادثه بزرگ کربلا بگیریم. آنچه می‌خوانم حدیث نیست، اما جمله درستی است: «کلَّ یومٍ عاشورا و کلَّ ارضٍ کربلا»؛ اتفاقی که آن روز در آن سرزمین اتفاق افتاد، امروز هم ممکن است اتفاق بیفتد. قرآن کریم مکرراً به خواندن تاریخ همراه با عبرت‌گیری توصیه کرده است، عبرت یعنی عبور کردن، تاریخ بخوانید تا از گذشته به آینده عبور کنید و با کمک گذشته، آینده را بسازید. لذا هر محفلی به نام امام حسین(ع) تشکیل شود باید یک درس از انبوه درس‌های عاشورا در آن مرور و عبرت گرفته شود.

وی در ادامه گفت: امشب یکی از این درس‌ها را در قالب یک سؤال مطرح می‌کنم و از شما درخواست می‌کنم که روی آن تأمل کنید، سؤال این است: چرا واقعه کربلا اتفاق افتاد؟ پاسخ به این سؤال که «علت واقعه کربلا چه بود؟» باید دلیل اصلی تشکیل جلسات عزاداری حسینی باشد، اگر این پاسخ را پیدا کنیم درِ رحمت خداوند به روی ما گشوده می‌شود.

مؤلف کتاب «مهر و ماه» افزود: اگر همه کتاب‌های تاریخ را بگردید، یک نفر نقل نکرده است که در لشکر عبیدالله ابن زیاد، ارمنی یا غیرمسلمان وجود داشته است. همه مسلمان و عمدتاً مقید بودند. بعضی از آنها نماز شب می‌خواندند و قرآن تلاوت می‌کردند. شاید بگویید درست است که مسلمان بوده‌اند، اما احتمالاً حسین(ع) را نمی‌شناختند. این طور نیست. اتفاقاً امام حسین(ع) را هم می‌شناختند. خیلی از آن‌ها سن‌شان می‌رسید و سفارش‌های پیامبر(ص) در مورد امام حسین(ع) را از خود ایشان شنیده بودند، اگر هم کسی نمی‌شناخت امام حسین(ع) چند بار خود را پیش از جنگ معرفی کرد تا حجت تمام شود.

اسماعیلی یادآوری کرد: وقتی عبیدالله ابن زیاد، عمر ابن سعد را خواست و گفت تو را برای جنگ با حسین انتخاب کرده‌ام، عمر ابن سعد پاسخ داد و گفت کسی که دستش به خون حسین آلوده شود، تا ابد از آتش دوزخ در امان نیست. این نشان می‌دهد که ابن سعد، امام حسین(ع) را به خوبی می‌شناخت و حتی می‌دانست حق و باطل کدام است. ممکن است انسان فکر کند دین دارد، اما دست به جنایت بزند؛ جنایتی که تا قیامت دل‌ها را بسوزاند.

عضو مجلس خبرگان رهبری اظهار کرد: اینکه آن‌ها مسلمان بوده‌اند و حسین(ع) را می‌شناختند به کنار، تعجب‌برانگیزتر از همه این است که جنایت خود را به نام دین انجام دادند. تکان‌دهنده است که ۳۰ هزار مسلمان به یک لشکر هفتاد و چند نفره حمله کردند، در حالی که عمر ابن سعد به آنان می‌گفت: حمله کنید ای لشکریان خدا که بهشت در انتظار اختیار و انتظار شماست! عجیب است که یک نفر از آن ۳۰ هزار نفر نپرسید چرا از خدا مایه می‌گذاری؟ برایشان این طور جا انداخته بودند که رضایت خدا در قتل امام حسین(ع) است.

این پژوهشگر دینی بیان کرد: زمانی که اسرای کربلا را به مجلس ابن زیاد بردند به حضرت زینب(س) گفت: «کیفَ رأیتِ صنع‌الله باخیک و اهل بیتک؛ کار خدا را درباره برادر و خانواده‌ات چطور دیدی؟» یعنی کار را به اسم خدا تمام کرد! این ملعون همچنین وقتی امام سجاد(ع) را در بین اسراء دید، تعجب کرد و گفت مگر خدا علی ابن حسین را در کربلا نکشت؟ امام سجاد(ع) فرمود: آن علی ابن حسین که «شما» کشتید، برادرم بود. این گونه بود که لشکر تزویر همه چیز را به نام خدا جا زده بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنان خود گفت: دینداری حرارت‌آفرین و شورآفرین است، چون از اعتقاد قلبی ناشی می‌شود. اگر آدم قلباً چیزی را بخواهد، شور و تحرک پیدا می‌کند که این، نقطه قوت هم هست. به همین دلیل است که متدینان حاضر به فداکاری می‌شوند و ره صد ساله را یک‌شبه می‌پیمایند. دین مولد شور و هیجان و احساسات است، اما هر نقطه قوتی اگر درست و عالمانه استفاده نشود، به نقطه ضعف تبدیل می شود. غرور یکی از چیزهایی است که نقطه قوت را به نقطه ضعف تبدیل می‌کند.

اسماعیلی تصریح کرد: دینداری باید عالمانه باشد وگرنه همین دینداری، نقطه ضعف می‌شود. برای آدم نادان، دینداری نقطه ضعف است. ابن ابی‌الحدید معتزلی در شرح نهج‌البلاغه نقل کرده است: از ابن ملجم پرسیدند چرا شب قدر به امام علی(ع) ضربت زدی؟ گفت: «لیلهالقدر خیرٌ مِن الفِ شهر؛ شب قدر برتر از هزار ماه است!» ابن ملجم یک مسلمان نادان بود. امام حسین(ع) هم گرفتار گروهی مسلمان اما نادان بود.

عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: دین منهای دانش، دین نیست. دینداری یعنی به اندازه خودمان دانش کسب کرده باشیم. شهیدمطهری می‌گفت: دین منهای تعقل می‌شود خوارج، روح خارجی‌گری حاصل انفکاک تدین و تعقل است. شورِ بی‌شعور جنایت به بار می‌آورد. سوختِ دینداری، علم است. شور فقط آغازگر دینداری است. متأسفانه آن حدیث پیامبر(ص) را که در مسجد، گروه علمی را بر گروه عبادت‌کننده ترجیح دادند، جدی نمی‌گیریم و توجه نمی‌کنیم که مسجد و حسینیه باید مدرسه و محل علم‌آموزی باشد.

وی در پایان اظهار کرد: برای افزایش معرفت دینی در کنار شور و هیجان، باید بیشتر قرآن بخوانیم، باید نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه بخوانیم و از خود بپرسیم که در این محرم چند قدم به مرز شعور نزدیکتر شدیم. بیایید همه با صحیفه سجادیه آشتی کنیم و روزی یک صفحه از آن را بخوانیم که دریایی از دانش، شعور و معرفت است.

انتهای پیام

آخرین اخبار اجتماعی را در سایت خبری-تحلیلی رسانه ۷ بخوانید.

دسته‌ها
اخبار فرهنگی و هنری

فعالیت‌های شگفت انگیز امام سجاد (ع)/ چگونه «دعا» عنصر رسانه‌ای یک معصوم شد؟

پایگاه خبری – تحلیلی رسانه ۷:

به گزارش خبرنگار قرآن و فعالیت‌های دینی خبرگزاری فارس، کم نیستند افرادی که در مسیر زهد و ارتباط با خدا سیر می‌کنند، ولی مسیر زندگیشان رویکردی تک بعدی به خود گرفته و از سایر ابعاد و مسئولیت‌های اجتماعی و فرهنگی فاصله گرفته‌اند. گاهی این چنین تلقی می‌شود که زاهد و عابد واقعی باید از جامعه کناره‌گیری کرده و در خلوت زندگی مشغول ارتباط و مناجات با خدا باشد، این در حالی است که در سیره و منش حضرات معصومین (ع) این اسوه‌های تقوا و پرهیزکاری این چنین نگاه تک بعدی مشاهده نمی‌شود؛ چرا که در زندگی و منش آن‌ها شاهد اهتمام خاص به مسئولیت‌های فردی و اجتماعی هستیم.

مبارزات و فعالیت‌های شگفت‌انگیز امام سجاد (ع) در جامعه

بسیاری از ما محبان و شیعیان خاندان عصمت و طهارت امام سجاد (ع) را به زهد، عبودیت و ارتباط با خدای متعال می‌شناسیم، ولی با این حال آن چنان که شایسته است در خصوص نحوه فعالیت‌های اجتماعی ایشان و مسئولیت‌های اجتماعی که ایفا کرده‌اند، تحقیق و بررسی نکرده‌ایم. در این گزارش به مناسبت فرا رسیدن سالروز شهادت امام عارفان ( به روایت ۲۵ محرم) به طور اجمال به برخی فعالیت‌های فرهنگی امام سجاد (ع) در عرصه اجتماعی اشاره خواهیم کرد.

معلم نمونه سبک زندگی اسلامی

اگر در ماهیت و محتوای ادعیه و مناجات های امام سجاد (ع) دقت و تأمل کرده باشیم، نیایش‌های صحیفه سجادیه تنها به موضوع ارتباط و صحبت با خدای متعال اختصاص نداشته؛ چرا که این مناجات‌ها در قالب‌های حیرت‌آور الگوی نوینی از سبک زندگی اسلامی را در حوزه‌های مختلف اجتماعی در پیش روی افراد قرار داده است، این مطلب حاکی از این است که بصیرت‌افزایی و آگاهی‌بخشی به توده‌های مردم یکی از مهم‌ترین و با ارزش‌ترین فعالیت‌های فکری و فرهنگی امام سجاد (ع) است که زمینه توسعه و پیشرفت دینی و فرهنگی توده‌های مردم را به دنبال داشته است.

مبارزه با فقر و دستگیری از نیازمندان

یکی دیگر از برجسته‌ترین و با ارزش‌ترین فعالیت‌های اجتماعی امام سجاد (ع) در زندگی، تأمین مالی مردم به خصوص خانواده‌های شهدا و نیازمندان اجتماعی بود. محققان در خصوص این فعالیت امام سجاد (ع) این چنین بیان داشته‌اند که امام سجاد (ع) رسیدگی به امور نیازمندان را در خفای کامل انجام می‌داد تا آنجا که در برخی از موارد نزدیک‌ترین افراد به امام نیز از آن با خبر نمی‌شدند.

حتی نقل شده که این موضوع برای افرادی که کمک‌ها را دریافت می‌کردند مشخص نبود. از محمد بن اسحاق نقل شده است: گروهی از مردم مدینه در حالی زندگی می کردند که نمی‌دانستند معیشت آن‌ها از کجا تأمین می‌شود، زمانی که علی بن الحسین (ع) به شهادت رسید، این کمک‌ها قطع شد و آنان آن کمک‌های شبانه را از دست دادند.(۱) و یا اینکه جناب ابوحمزه ثمالی می‌گوید: علی بن حسین شبانه مقداری غذا بر دوش خود می‌گذاشت و در تاریکی شب به صورت مخفیانه به فقرا می‌رساند و می‌فرمود: صدقه‌ای که در تاریکی شب داده شود، غضب خداوند را خاموش می‌کند.(۲)

مبارزه با افکار انحرافی و دانشمندان وابسته به طاغوت

یکی از کارهای اجتماعی و فرهنگی که امام سجاد (ع) در فعالیت‌های فرهنگی به دنبال اصلاح آن بود، اصلاح کسانی بود که سابقاً در زمره دوستان حضرت و راویان روایات بودند. ولی به خاطر تمایلات مادی و دنیوی به آرمان‌های دینی خود پشت پا زده و سر به آستان خلفای مروانی نهادند، از جمله این افراد محمد بن مسلم بن شهاب زهری بود که منابع روایی نقل کرده‌اند: امام سجاد (ع) در نامه‌ای به شدت ایشان را توبیخ می‌کنند. در آن روزگار امام سجاد (ع) نامه‌ای هشدار آمیز به او می‌نویسند. البته مخاطب محتوی این نامه نه فقط این شخصیت؛ بلکه همه دانشمندان و فقیهان در طول تاریخ بود تا دانش خویش را قربانی هوس‌های قدرت طلبان و زورگویان نکنند و با تقرب به دستگاه ظالمان، ظلم ایشان را توجیه نکنند.(۳)

مبارزه با جبرگرایی

از جمله جریان‌های خطرناکی که در زمان حیات امام سجاد (ع) بیم گسترش آن می‌رفت، جریان جبرگرایی بود. امام سجاد (ع) در زمان حیات خود به شدت و قاطعیت با این عقیده مبارزه کرد، چنان که وقتی عبیدالله خطاب به ایشان گفت: مگر خدا علی بن الحسین (ع) را نکشت؟ حضرت در جواب او فرمود: برادری داشتم به نام علی که مردم او را کشتند.(۴) و همچنین وقتی یزید عامل کشته شدن امام حسین (ع) را مشیت و کار خدا معرفی کرد، حضرت فرمود: «پدرم را مردم کشتند نه خدا».(۵)

مبارزه با مشبهه

یکی دیگر از جریان‌های انحرافی که در عصر امام سجاد (ع) جامعه اسلامی را تهدید عقیدتی می‌کرد، مسأله تشبیه‌گرایی بود. عده‌ای سعی داشتند توحید خالص را به دست فراموشی بسپارند و با بهره‌گیری از عالمان دین فروش عقیده، تجسم و تشبیه را در بین مردم رواج دهند. امام سجاد (ع) در مقابل این اعتقاد انحرافی با قاطعیت ایستاد، چنان که وقتی شنید که گروهی ذات مقدس حق تعالی را به مخلوقات تشبیه می‌کنند و قائل به جسمانیت خدای متعال شده‌اند ناراحت شده و نزد قبر رسول خدا (ص) رفت و دست به دعا برداشت و در آن بطلان این عقیده را نیز اعلام کرد.(۶)

پی‌نوشت‌ها

۱- ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۳۹۳.

۲-همان.

۳-تحف العقول، ص۲۷۴.

۴-اللهوف فی قتلی الطفوف، ص۹۴.

۵-الاحتجاج، ج۲، ص ۳۱۱.

۶-بحار الأنوار، ج‏۳، ص۲۹۳، «أَنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع کَانَ فِی مَسْجِدِ رَسُولِ اللَّهِ ص ذَاتَ یَوْمٍ إِذْ سَمِعَ قَوْماً یُشَبِّهُونَ اللَّهَ بِخَلْقِهِ فَفَزِعَ لِذَلِکَ وَ ارْتَاعَ لَهُ وَ نَهَضَ حَتَّى أَتَى قَبْرَ رَسُولِ اللَّهِ ص فَوَقَفَ عِنْدَهُ وَ دفع (رَفَعَ‏) صَوْتَهُ یُنَاجِی رَبَّهُ فَقَالَ فِی مُنَاجَاتِهِ لَهُ إِلَهِی بَدَتْ قُدْرَتُکَ وَ لَمْ تَبْدُ هَیْئَتُهُ فَجَهِلُوکَ وَ قَدَّرُوکَ بِالتَّقْدِیرِ عَلَى غَیْرِ مَا بِهِ أَنْتَ شَبَّهُوکَ إِلَى آخِرِ مَا مَرَّ».

انتهای پیام/

آخرین اخبار فرهنگی را در سایت خبری-تحلیلی رسانه ۷ بخوانید.