رسانه ۷: یائسگی یا منوپوز در زنان به معنی پایان سیکل باروری زنانه است. اما مردان نیز با بالا رفتن سن، طیفی از علائم را تجربه می‌کنند که می‌توان آنها را با اثرات و علائم یائسگی مقایسه کرد. یائسگی مردان که به آن آندروپوز نیز می‌گویند، عبارتی است که برای بیان تغییراتی که در مردان از نظر روحی و جسمی در میانسالی روی می‌دهد استفاده می‌شود. البته برچسب «یائسگی مردانه» تا حدودی گمراه کننده بوده و تعریف و علائم و علت‌ها و درمان آن هنوز نامشخص است.
طبق مقاله‌ای در نشریه‌ی History of Medicine، یائسگی مردانه یا آندروپوز، موضوعی است که از اواخر دهه‌ی ۱۹۳۰ تا اواسط ۱۹۵۰، زیاد در موردش بحث شده، اما محققان دنیای مدرن می‌گویند، بدون حد و مرز‌های مشخص، آندروپوز تشخیص به درد بخوری نخواهد بود.
اما میانسال شدن همچنان اثرات خود را بر بدن مردان می‌گذارد که کاهش تدریجی تستوسترون، یکی از آنها و البته مهمترین آنهاست. در این مطلب از اثرات افزایش سن بر هورمون‌ها در بدن مردان می‌گوییم و اینکه چه راهکار‌هایی برای کاهش اثرات بالا رفتن سن بر سلامت مردان وجود دارد.
آیا چیزی به نام یائسگی مردان وجود دارد؟
هر چند افزایش سن در مردان بر هورمون‌های جنسی آنها اثر می‌گذارد، اما تشبیه آن به یائسگی زنان، درست نیست. برخی از محققان به جای اینکه آندروپوز را شبیه منوپوز بدانند، علائم آن را با عارضه‌ای به نام افت آندروژن در مردان میانسال (ADAM) یا هیپوگنادیسم ربط می‌دهند. هیپوگنادیسم به طور طبیعی زمانی روی می‌دهد که گناد‌ها یا همان غددی که سلول‌های جنسی تولید می‌کنند، کم کم پیر شده و عملکرد خود را از دست می‌دهند.
تنها ۲.۱ درصد از مردان دچار هیپوگنادیسم می‌شوند، اما یائسگی، بخشی طبیعی و اجتناب ناپذیر از تکامل جنسی زنان است. هر چند احتمال هیپوگنادیسم با افزایش سن بالاتر می‌رود، اما باز هم مرحله‌ای حتمی و پذیرفته شده از تکامل جنسی مردان نیست.
علائم چیزی که به نام یائسگی مردان معروف است
مشخصه‌ی اصلی یائسگی در زنان، افت شدید استروژن و پروژسترون است که از هورمون‌های مهم باروری در زنان هستند و طی دوره‌ی نسبتا کوتاهی از زمان، به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابند. علائم عارضه‌ای که افراد اغلب آن را یائسگی مردانه می‌دانند، نسبت به یائسگی زنانه، آهسته‌تر و غیرمحسوس‌تر و با شدت کمتری بروز می‌کنند. افت هورمون مردانه یا تستوسترون، شدت کمتری نسبت به افت هورمون زنانه طی یائسگی دارد.
علائم و نشانه‌های گوناگونی که معمولا یائسگی مردانه اطلاق می‌شوند شامل موارد زیر می‌شود:
- گُرگرفتگی
- نوسانات خلقی و تحریک پذیری
- تجمع چربی در اطراف شکم و سینه
- از دست دادن توده‌ی عضلانی
- خشکی و نازک شدن پوست
- تعریق زیاد
مطالعات نشان داده‌اند شایع‌ترین علامت یائسگی مردان، کاهش میل جنسی، کمتر روی دادن نعوظ صبحگاهی و اختلال نعوظ است. از دیگر علائم متداول در یائسگی مردان را می‌توان از دست دادن انرژی، ناتوانی در پیاده روی بیشتر از یک کیلومتر و به سختی انجام دادن کار‌های فیزیکی سنگین، مانند دویدن یا بلند کردن اجسام سنگین دانست.
افت تستوسترون می‌تواند مشکلات خواب نیز ایجاد کند، زیرا تستوسترون نقش مهمی در تنظیم الگو‌های خواب دارد. اگر سطح تستوسترون‌تان پایین بیاید، ممکن است دچار بیخوابی و اختلال در خواب شوید. علائم بیخوابی شامل مشکل در به خواب رفتن و در خواب ماندن می‌شود. خواب آلودگی طی روز، مشکل در تمرکز و زود عصبانی شدن و کج خلقی نیز می‌تواند از نتایج افت تستوسترون باشد.
تستوسترون به بدن‌تان کمک میکند تراکم استخوانی‌اش را حفظ کند. اگر شما دچار آندروپوز شوید، از تراکم استخوان‌های‌تان کم شده و در معرض پوکی استخوان قرار می‌گیرید؛ عارضه‌ای که در آن استخوان‌ها شکننده و ضعیف شده و به راحتی می‌شکنند. در بسیاری از موارد، پوکی استخوان علائم قابل مشاهده‌ای ندارد و شما ممکن است متوجه نشوید دچار این عارضه شده‌اید تا اینکه دچار یک شکستگی غیرعادی شوید یا یک تست روتین انجام دهید. اگر پزشک شما مشکوک به پوکی استخوان‌تان باشد، احتمالا سنجش تراکم استخوان برای‌تان تجویز میکند و آزمایش خون را به شما توصیه میکند تا سطح تستوسترون‌تان را بررسی کند.
تجمع چربی در اطراف شکم می‌تواند هم علت و هم معلول افت تستوسترون باشد. تستوسترون کمک میکند روند تجمع چربی در بدن آهسته‌تر شود. اگر سطح تستوسترون‌تان افت کند، چربی بیشتری در میان تنه‌تان جمع می‌شود. در نتیجه، آنزیمی که در بافت چربی‌تان وجود دارد، تستوسترون را به استروژن تبدیل میکند و این اتفاق می‌تواند سبب افت بیشتر تستوسترون شود.
از دیگر علائم یائسگی مردان می‌توان به بزرگ شدن سینه‌ها، بی‌انگیزه شدن، کاهش انعطاف پذیری، مشکل در به خاطر سپاری و کاهش موی بدن اشاره کرد.
زانو زدن و دولا شدن هم می‌تواند برای مردانی که در سنین یائسگی هستند دشوار شود و خستگی و افسردگی نیز در نتیجه‌ی تغییر در سطح هورمون‌های مردانه می‌تواند روی بدهد.
علل یائسگی مردان
بعد از اینکه یک مرد به ۳۰ سالگی می‌رسد، سطح تستوسترون او تدریجا افت میکند، اما پزشکان عقیده دارند افت طبیعی تستوسترون در اثر رسیدن به میانسالی، در راس علائم یائسگی مردانه قرار ندارد. چون اگر چنین می‌بود، همه‌ی مردها باید دچارش می‌شدند در صورتی که اینطور نیست.
سایر ریسک فاکتور‌های عارضه‌ی یائسگی مردان شامل موارد زیر می‌شود:
- عدم تحرک بدنی
- سیگار کشیدن
- مصرف الکل
- اضطراب
- استرس
- کمبود خواب
اختلال نعوظ می‌تواند نتیجه‌ی تغییرات در رگ‌های خونی یا مشکلی در سیستم عصبی باشد. بعضی از مردها، اثرات فیزیولوژیکی «بحران میانسالی» را تجربه می‌کنند و طی این مرحله دچار نگرانی‌هایی در مورد هدف‌های حرفه‌ای و شغلی یا زندگی شخصی خود می‌شوند. این حالات می‌تواند نتیجه‌ی افسردگی باشد که برانگیزاننده‌ی طیفی از عوامل بوده و منجر به علائم فیزیکی افت آندروژن می‌شود.
کمبود خواب، تغذیه‌ی نامناسب و عدم تحرک، سیگار کشیدن و مصرف الکل و کاهش اعتماد بنفس نیز می‌تواند باعث اختلال نعوظ شود. هیپوگنادیسم عارضه‌ای است که در آن، غدد جنسی در بیضه‌ها، به اندازه‌ی کافی هورمون جنسی تولید نمی‌کنند. در پسر‌های نوجوان، این اتفاق می‌تواند سبب تاخیر در بلوغ شود و اگر در میانسالی روی بدهد منجر به چاقی و دیابت نوع دوم شده و علائم افت آندروژن بروز می‌کنند.
تشخیص یائسگی در مردان
یائسگی مردان چیزی نیست که پزشک بتواند تشخیص دقیقی در موردش بدهد، زیرا طیفی از علائم وجود دارند که در پزشکی، توافقی روی آنها صورت نگرفته است. این علائم ممکن است ناشی از یک سری از عوامل در سبک زندگی و یا بیماری‌ها یا عوارض پنهان بروز کنند.
درمان یائسگی در مردان
از آنجایی که یائسگی مردان تعریف مشخصی ندارد، مردانی که تغییرات فیزیکی گفته شده را تجربه می‌کنند، طبق علائم خود می‌توانند تحت درمان قرار بگیرند. مثلا فردی که دچار عارضه‌ی چاقی شده است می‌تواند با کمک یک برنامه‌ی کنترل وزن مناسب و رژیم غذایی و ورزشی، وزن کم کند.
افرادی که دچار دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی شده‌اند نیز نیاز به کنترل و درمان این عوارض دارند. کنترل قند خون می‌تواند علائم را تا حدودی تخفیف بدهد. پزشکان معمولا یک چکاپ کامل و دقیق بر مبنای علائمی، چون اختلال نعوظ و احساس ضعف و خستگی انجام می‌دهند تا هر گونه بیماری یا عارضه‌ی احتمالی را کشف کنند. این چکاپ‌ها شامل آزمایش خون و اسکن می‌شوند.
اگر کسی علائم افسردگی یا اضطراب را داشته باشد، پزشک او را به روانشناس یا روانپزشک ارجاع خواهد داد که در صورت لزوم، دارو‌های ضد افسردگی مصرف کند یا تحت روان درمانی قرار بگیرد. یک پزشک شاید درمان جایگزین تستوسترون تجویز کند، اما اثرگذاری این شیوه‌ی درمانی هنوز ثابت نشده است. تستوسترون درمانی ممکن است احتمال انسداد مجاری ادراری و سرطان پروستات را افزایش بدهد و بیماری‌های ایسکمیک قلب، صرع و آپنه خواب را تشدید کند. سازمان غذا و داروی آمریکا در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد بسیاری از مکمل‌های تستوسترون و ویتامین که ادعا می‌کنند به کاهش علائم یائسگی مردان کمک می‌کنند، حاوی عناصر لازم و توصیه شده نبوده و ممکن است ریسک ابتلا به سرطان پروستات و مشکلات قلبی را افزایش بدهند. در مورد کنترل و تسکین علائم خود با پزشک‌تان مشورت کنید.
آیا رژیم غذایی خاصی وجود دارد که مشکلات جنسی در مردان میانسال را کاهش بدهد؟
یک رژیم غذایی متعادل و متنوع که سرشار از ریز مغذی‌ها، ویتامین‌ها و چربی‌ها و پروتئین‌های سالم است برای پیشگیری از کاهش توده‌ی عضلانی و حفظ سلامت قلب و عروق ضروری است. حفظ وزن سالم و پیشگیری از عوارضی، چون دیابت و مشکلات رگی و عروقی، کلید لذت بردن از تمام جنبه‌های زندگی از جمله زندگی جنسی، حتی در سنین بالاست.
خانم‌ها! همسر شما ممکن است دچار «سندرم تحریک پذیری مردانه» شده باشد
تستوسترون مردان در اعتماد بنفس، فیتنس، انرژی و میل جنسی‌شان نقش دارد و همه‌ی این ویژگی‌ها در رابطه‌ی سالم شما و همسرتان دخیلند؛ بنابراین افت میزان تستوسترون می‌تواند بر برخی از جنبه‌های اساسی رابطه‌ی شما و همسرتان اثر بگذارد. در واقع همسر میانسال شما دچار سندرم تحریک پذیری مردانه شده است و لازم است نکاتی را بدانید و رعایت کنید تا رابطه‌ی زناشویی‌تان سالم بماند.
- تغییرات فیزیکی و روحی همسرتان را بپذیرید تا در موقعیت‌های لازم، واکنش مناسب نشان بدهید.
- تغییرات خلقی او را درک کنید و شرایطی برایش فراهم کنید تا آرام باشد و رابطه‌تان دچار تنش نشود.
- وقتی همسرتان در مورد تغییراتی که احساس میکند حرف می‌زند یا شما تغییراتی در شخصیت او می‌بینید، آرامش خود را حفظ کنید و به حرف‌هایش خوب گوش دهید.
- تکنیک‌های ریلکسیشن و کاهش استرس را یاد بگیرید، مانند یوگا، مدیتیشن و یا تمرینات تنفسی.
- بیشتر تحرک داشته باشید و با هم ورزش کنید. هورمون حال خوب یا همان اندورفین با تحرک بدنی ترشح می‌شود و می‌تواند کمک‌تان کند بر علائم افسردگی و احساسات منفی غلبه کنید.
- رژیم غذایی مدیترانه‌ای که بر پایه‌ی میوه‌ها و سبزی‌های تازه، چربی‌های سالم و غلات کامل است برای هر دوی شما بسیار مناسب می‌باشد.
- اگر احساس می‌کنید شما یا همسرتان به مشاوره نیاز دارید حتما این پیشنهاد را به همسرتان بدهید. تصور نکنید خیلی زود جواب خواهید گرفت. گاهی ماه‌ها زمان لازم است تا با کمک مشاور یا روان درمانگر، تفاوت و نتیجه را احساس کنید.
- همیشه خاطرات خوشی که با همسرتان داشته‌اید را به خاطر داشته باشید، فراموش نکنید چه چیز‌هایی شما را به هم جذب و علاقه‌مند کرد. احساسات خوب‌تان را با همسرتان شریک شوید.
منابع: medicalnewstoday، healthline
آخرین اخبار سلامت را در سایت خبری-تحلیلی رسانه ۷ بخوانید.
